Jan Karłowicz

Szlacheckie (herb Ostoja).

Początkowo nauki pobierał w domu, następnie uczył się w gimnazjum w Wilnie. Studiował filologię i historię na uniwersytecie moskiewskim, pogłębiał wykształcenie w Paryżu, Heidelbergu, Konserwatorium Muzycznym w Brukseli. Obronił doktorat (1866) na uniwersytecie w Berlinie, rok później w Szkole Głównej w Warszawie przedstawił rozprawę habilitacyjną (habilitacji nie uzyskał).

Krótko pracował jako kancelista w Sądzie Powiatowym w Wilnie. W roku 1865 poślubił Irenę Sulistrowską. Po śmierci teścia przeniósł się z majątku w Podzitwie do Wiszniewa. Tu poświęcił się całkowicie pracy naukowej. W roku 1871 był pracownikiem naukowym Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Po sprzedaży majątku (1882) przebywał wraz z rodziną w Heidelbergu, Pradze i Dreźnie, by w 1887 osiąść na stałe w Warszawie. Od 1899 r. był wykładowcą etnografii na Kursie Pedagogicznym. Jego zainteresowania naukowe obejmowały etnografię, folklorystykę, muzykologię, językoznawstwo i krajoznawstwo, od 1887 członek-korespondent Akademii Umiejętności. Autor m.in. Słownika wyrazów obcego... pochodzenia (1894–1905), Słownika gwar polskich (1900–1911), pomysłodawca i współredaktor Słownika języka polskiego (1900–1927).

• Erazm Majewski, Jan Karłowicz. Zarys życia, [w:] Życie i prace Jana Karłowicza (1836–1903). Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 1–30.
• Olga Gajkowa, Stanisław Urbańczyk, Karłowicz Jan Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław 1966–1967, s. 53–57.