Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

Cytaty 3 318 poz. • Strona 1 z 166

Wyczyść
orthographia, Zab/1514, s. [1]/51 Definicja

Orthographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus.

[Ortografia, czyli sposób poprawnego pisania i czytania języka polskiego jak najużyteczniejszy, s. 103.]
idioma, Zab/1514, s. [1]/51

Orthographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus.

[Ortografia czyli sposób poprawnego czytania języka polskiego jak najużyteczniejszy, s. 103]
abbreviato (vocalium), Zab/1514, s. [2]/53

[...] ex diversa enim litterarum compositione diversus surgit sonus, et maxime ex abreviatione et productione vocalium.

[... z różnego bowiem układu liter różne powstaje brzmienie, a najbardziej ze skracania i wzdłużania samogłosek, s. 103]
productio (vocalium), Zab/1514, s. [2]/53

[...] ex diversa enim litterarum compositione diversus surgit sonus, et maxime ex abreviatione et productione vocalium.

[... z różnego bowiem układu liter różne powstaje brzmienie, a najbardziej ze skracania i wzdłużania samogłosek, s. 103.]
vocalis acuta, Zab/1514, s. [2]/53

Et quamquam ipsi latini acutarum vocalium et gravium in scribendo nullam faciant differentiam pro eo, quia de earum quantitate sufficientes atque diffusas habent regulas, quas sciendas per latinos presupponunt.

[Co prawda, łacinnicy nie czynią tam żadnej różnicy samogłosek wysokich i niskich, dlatego że o ich iloczasie mają dostatecznie obszerne reguły, które - jak przypuszczają - łacinnicy umieć powinni, s. 103.]
vocalis gravis, Zab/1514, s. [2]/53

Et quamquam ipsi latini acutarum vocalium et gravium in scribendo nullam faciant differentiam pro eo, quia de earum quantitate sufficientes atque diffusas habent regulas, quas sciendas per latinos presupponunt.

[Co prawda, łacinnicy nie czynią tam żadnej różnicy samogłosek wysokich i niskich, dlatego że o ich iloczasie mają dostatecznie obszerne reguły, które - jak przypuszczają - łacinnicy umieć powinni, s. 103.]
differentia, Zab/1514, s. [2]/53

Et quamquam ipsi latini acutarum vocalium et gravium in scribendo nullam faciant differentiam pro eo, quia de earum quantitate sufficientes atque diffusas habent regulas, quas sciendas per latinos presupponunt.

[Co prawda, łacinnicy nie czynią tam żadnej różnicy samogłosek wysokich i niskich, dlatego że o ich iloczasie mają dostatecznie obszerne reguły, które - jak przypuszczają - łacinnicy umieć powinni, s. 103.]
quantitas, Zab/1514, s. [2]/53

Et quamquam ipsi latini acutarum vocalium et gravium in scribendo nullam faciant differentiam pro eo, quia de earum quantitate sufficientes atque diffusas habent regulas, quas sciendas per latinos presupponunt.

[Co prawda, łacinnicy nie czynią tam żadnej różnicy samogłosek wysokich i niskich, dlatego że o ich iloczasie mają dostatecznie obszerne reguły, które - jak przypuszczają - łacinnicy umieć powinni, s. 103.]
vocalis longa aspirata, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. [...] Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża [...] Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
vocalis brevis exilis, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. Similiter brevis exilis aliquando acuitur, aliquando gravatur. Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur. Similiter longa exilis aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża. Podobnie krótka słaba (exilis) niekiedy podnosi ton, niekiedy zniża. Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga. Podobnie długa słaba (exilis) niekiedy ton wznosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
vocalis longa exilis, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. Similiter brevis exilis aliquando acuitur, aliquando gravatur. Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur. Similiter longa exilis aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża. Podobnie krótka słaba (exilis) niekiedy podnosi ton, niekiedy zniża. Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga. Podobnie długa słaba (exilis) niekiedy ton wznosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
vocalis brevis aspirata, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. [...] Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża [...] Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
acuere, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. [...] Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża [...] Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
gravare, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. [...] Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża [...] Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
circumflectere, Zab/1514, s. [2]/53

Nam etiam et secundum grammaticos singule vocales denos habent sonos. Nam brevis vocalis aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur. [...] Item longa aspirata aliquando acuitur, aliquando gravatur, aliquando circumflectitur.

[Bo także według gramatyków poszczególne samogłoski mają dziesięciorakie brzmienie. Krótka bowiem samogłoska przyciskowa (aspirowana) niekiedy swój ton podnosi, niekiedy zniża [...] Podobnie długa przydechowa niekiedy ton podnosi, niekiedy zniża, niekiedy przeciąga, s. 103.]
littera, Zab/1514, s. [2]/53

Viginti tres nomine et figura differentes latini ponunt litteras, nec nobis Polonis opus est pluribus, quia et nostrum idioma illis absolui potest, licet quantum ad sonum una et eadem littera consillabica diversimode pronuncietur.

[Łacinnicy podają dwadzieścia trzy litery, różniące się nazwą i wyglądem; ani nam Polakom nie trzeba ich więcej, bo i nasz język może się nimi doskonale obejść, chociaż co do brzmienia jedna i ta sama litera z innymi połączona różnie się wymawia, s. 103.]
idioma, Zab/1514, s. [2]/53

Viginti tres nomine et figura differentes latini ponunt litteras, nec nobis Polonis opus est pluribus, quia et nostrum idioma illis absolui potest, licet quantum ad sonum una et eadem littera consillabica diversimode pronuncietur.

[Łacinnicy podają dwadzieścia trzy litery, różniące się nazwą i wyglądem; ani nam Polakom nie trzeba ich więcej, bo i nasz język może się nimi doskonale obejść, chociaż co do brzmienia jedna i ta sama litera z innymi połączona różnie się wymawia, s. 103.]
consillabicus, Zab/1514, s. [2]/53

Viginti tres nomine et figura differentes latini ponunt litteras, nec nobis Polonis opus est pluribus, quia et nostrum idioma illis absolui potest, licet quantum ad sonum una et eadem littera consillabica diversimode pronuncietur.

[Łacinnicy podają dwadzieścia trzy litery, różniące się nazwą i wyglądem; ani nam Polakom nie trzeba ich więcej, bo i nasz język może się nimi doskonale obejść, chociaż co do brzmienia jedna i ta sama litera z innymi połączona różnie się wymawia, s. 103.]
figura, Zab/1514, s. [3]/53 ([2-3]/53-54)

Etiam litterarum soni in latinis dictionibus non multum discrepant, et ideo uno caractere seu figura nullis signis additis ipsi latini scribunt litteras.

[Takie brzmienia liter w łacińskich wyrazach od siebie niewiele się różnią, dlatego sami łacinnicy piszą jednym charakterem czyli kształtem żadnych nie dodając różnicujących znaków, s. 103-104]
prosodia, Zab/1514, s. [3]/54

Polonis tamen illiteratis, quibus difficile foret tradere regulas prosodie, opus est, ut et in scribendo alius et alius sonus littere quantum possibile est denotetur.

[Natomiast Polakom mniej wyszkolonym językowo, którym by było trudno podawać zasady prozodii, należy w miarę możności na piśmie oznaczać co raz to inne brzmienie głoski, s. 104]