Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przypadek pierwszy fleksja, = mianownik

Język: polski
EJO 1999, s. 397 Definicja współczesna

Przypadek gramatyczny, który prymarnie występuje w funkcji podmiotu, sekundarnie także w innych funkcjach (orzecznika, apozycji)

Cytaty

Przypádkują się Rzeczowniki nie przez odmianę przypadków zakończenia, ale przez odmianę przyimków: oto wzór przypádkowania. Przypádek 1. The King Król 2. of the King Króla 3. To the King Królowi 4. The King Króla 5. O! King O! Królu 6. From the King od Króla

Toż samo ma sie rozumieć, kiedy jest pytanié, i w ten czas przypadék piérwszy powinien się kłaśdź wraz po posiłkowym np. do I love czyż kocham, jeśli będzie wraz przéczenie, po nim się wraz kłaśdź powinien np. do not I love czyż nie kocham, U wiérszopisów kładnie się i przed przeczeniem.

Przypadek piérwszy bądź Imienny, bądź Zaimkowy kładzie się przed słowem.Peter wrires, Piotr pisze. [...] Kiedy przypadek piérwszy jest zbiorowy, słowo czasem się kładzie w liczbie pojedyńczéh a czasem mnogiéj The publick was advertised albo were advertised. Powszechność była ostrzeżona. W pytaniu, przypadek piérwszy kładzie się po posiłkowém, albo po samém słowie jeśli posiłkowego nie masz. np. where are they, gdzie są oni.

Całkowita deklinacya rzeczownika ojciec tak się nam przedstawi:

W liczbie pojedyńczéj:

Przypadek 1: (kto?) ojciec

„ 2: (czyj) ojca

„ 3: (komu) ojcu [...].

I-szy |Przypadek nazywa się: | Mianownik

Tak więc źródłosłów stanowi zarazem pierwszy przypadek rzeczowników téj odmiany.

We wzorcu 2-gim kończy się Biernik już to na: -ę w rzeczownikach na: a, jak: (kani-a) — kani-ę (cieśl-a) — cieślę; już to na: -ą w rzeczownikach zakończonych w I-szym przypadku na: i.

Rzeczownik złożony z przymiotnika stojącego w I-szym przypadku i z rzeczownika, odmienia się w obu częściach składowych wedle właściwych im prawideł; np. I i IV przyp. Krasnystaw (miasto w Lubelskiem), ma: II p. Krasnego|stawu, III p. Krasnemu|stawowi, V p. Krasny|stawie! VI p. Krasnym|stawem, VII p. w Krasnym|stawie.

Przypadek I-szy obu liczb zastępuje się tu formami zaimka wskazującego.

Nawet formy nieosobowe: chciano, mówiono, zabito, nie są czém inném, jak starodawnym przypadkiem I-ym na rodzaj nijaki, od dawnego imiesłowu: chcian, mówion, zabił.