Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przypadek trzeci fleksja, = celownik

Język: polski

Cytaty

III. Przypadek.

Pięć jest powodów główniejszych, dla których używamy przypadku 3go.

  1. Kładzie się na pytanie: komu? czemu? jakiemu? [...].

Całkowita deklinacya rzeczownika ojciec tak się nam przedstawi:

W liczbie pojedyńczéj:

Przypadek 1: (kto?) ojciec [...]

[przypadek] 3: (komu) ojcu [...].

Przyimki łatwo poznać można po tem mianowicie, że pociągają za sobą pytanie, wymagające jakiegoś przypadku, np. dążyć do ... czego (2-gi przypadek); wyruszyć przeciw ... komu (3-ci przypadek); stać przed ... kim (6-ty przypadek).

Mamy przyimki, rządzące przypadkiem II-gim, są także takie, które rządzą III-cim, IV-tym, VI-tym, albo VII-ym.

Rzeczownik złożony z przymiotnika stojącego w I-szym przypadku i z rzeczownika, odmienia się w obu częściach składowych wedle właściwych im prawideł; np. I i IV przyp. Krasnystaw (miasto w Lubelskiem), ma: II p. Krasnego|stawu, III p. Krasnemu|stawowi, V p. Krasny|stawie! VI p. Krasnym|stawem, VII p. w Krasnym|stawie.

Zamiast przyp. III-go liczby pojedynczéj: ci, używa się czasem ć, które się wtedy do poprzedzającego wyrazu przyczepia; np. Milszać prawda, niż kłamstwo. Ale nieraz przyczepia się i cala forma ci.

Przy: dwoje, troje, czworo... kładzie się rzeczownik w przypadku II-gim; tylko w III-m i VII-m przypadku tych liczebników przybiera także i rzeczownik końcówki deklinacyjne odpowiednie tym przypadkom.

§ 27. Przypadków mamy w języku polskim siedm, jako to:

Przypadek I na pytanie kto? co? [...]

[Przypadek] III [na pytanie] komu? czemu?

§ 32. W III-cim przypadku licz. poj. mówi się — komu? czemu?: aniołowi, koniowi, stołowi; psu, lwu, panu.