terminów gramatycznych online
przypadek czwarty biernik
Cytaty
Jeżeli zniknienie ściśnionéj samogłoski a z języka, przyniosło uszczerbek jego harmonii; jeżeli po zatraceniu jéj, nie możemy znaczenia niektórych słów rozróżnić, i nie wiémy jak kończyć 4ty przypadek rzeczowników żeńskich: można straty téj żałować, ale zaradzić temu nie jest w naszéj mocy.
Tak np. w języku łacińskim, rzeczowniki mają w niektórych formach na 3ci przypadek liczby mnogiéj jedno tylko rodzajowe zakończenie: hortis, herbis, ovis [...].
Uwaga. Czwarty przypadek liczby pojedynczéj w rzeczownikach zakończonych w pierwszych przypadku liczby pojedynczéj na a, kończy się zawsze na ę, np. matkę, rolę, rękę, sługę, różę, studnię, banię, szkołę, ławę itd. Rzeczowniki zaś zakończone w pierwszym przypadku liczby pojedynczéj na i, mają czwarty przypadek na ą, np. panią, gospodynią. W liczbie pojedynczéj należące tu nazwy rodowe zakończone na o, mają w tym przypadku ę, np. Fredrę. Rzeczowniki obce na ia lub ja lub ya, mają czwarty przypadek na ę, np. historya, historyę; religia, religię; tragedya, tragedyę.
Czwarty przyp. licz. poj. rodzaju męskiego równy jest albo drugiemu albo pierwszemu. Jeżeli przymiotnik połączony jest z rzeczownikiem żywotnym rodzaju męskiego, tak osobowym jak rzeczowym, natenczas 4ty przyp. równa się 2mu, np. kocham pilnego ucznia, chwalę dobrego chłopca, widziałem pracowitego rolnika, kupiłem ładnego konia. Jeżeli zaś przymiotnik połączony jest z rzeczownikiem nieżywotnym rodzaju męskiego, natenczas 4ty przyp. równa się 1mu, np. mam piękny stół, widziałem wielki ogród, wysoki las, wspaniały dom, piękny kościół. Przymiotniki rodzaju żeńskiego kończą się w 4tym przypadku liczby poj. zawsze na ą, a nie na ę, np. dobrą matkę, a nie dobrę matkę; piękną chustkę, a nie pięknę chustkę; prawą i lewą rękę, a nie prawę i lewę rękę; urodzajną rolę, a nie urodzajnę rolę; wielką i wysoką wieżę; pożyteczną książkę itd.
Przypadek czwarty odpowiada na pytanie: kogo? co? Przypadek ten zależny stoi zwykle po czasownikach albo przyimkach czwartego przypadka po sobie wymagających, lecz niekiedy kładzie się także niezależnie. Ten przypadek służy przeważnie do wyrażenia biernika, czyli takiego przedmiotu w zdaniu, który się czynności biernie czyli ulegle poddaje, np. Bóg stworzył świat. Nieprzyjaciele zburzyli miasto. Uczeń napisał zdanie. Ojciec ukarał nieposłusznego syna. Ty bijesz psa.