terminów gramatycznych online
oboczny
Język: polski
Cytaty
Stale jednak rozv'ińe, v goʒ'ińe i t. p., gdzie są oboczne rozv'ińę, v goʒ'ińa [...].
W stosunku do obocznych jasnych o ę a e, np. w wóz wozu, dąb dębu, chleb chleba, gwarowem dziad dziada, wykazują one zwężenie artykulacji, co nazwano pochyleniem; stosunek głoski ą do ę można pojmować podobnie, jeżeli się uwzględni dawniejsze brzmienie dzisiejszego ę.
Natomiast ó, doprowadzone do u, utrzymało się w zupełności. Stosunki obecne są zatem do pewnego stopnia odwrotne do stanu dawniejszego, np. wieku XV, kiedy najwyraźniej widocznie różniło się á od obocznego jasnego a, po części także pochylone i' y' od jasnych i y, zaś ė ȯ w stosunku do jasnych e o mniej były różne.
Natomiast widać na pewno już wówczas wahania wzgl. wyrównania w obocznych Krostawc Krostawiec, albo Datk Kwiatek.
Ta oboczność, dzisiaj tradycyjnie tylko kontynuowana, uległa z biegiem czasu licznym wyrównaniom — zjawisko samo w sobie jasne. Ogółem biorąc można powiedzieć, że im forma jest bardziej izolowana, to jest im mniej ma obocznych koło siebie lub im bardziej z tego lub owego powodu się wyodrębniła, tern lepiej utrzymuje swoją postać bezwzględnie fonetyczną.
Por. też szanować st. szonować, zupełnie w języku kulturalnym wyparcie st. złomić itd. przez oboczne łamać itp.
Oboczny 1. jęz. «występujący jako człon wymiany fonetycznej lub morfologicznej w obrębie tego samego wyrazu lub morfemu; będący obocznikiem; równoległy»: [...] I dziś są w obocznym użyciu Zdzich i Zdziś, Zbych i Zbyś. Gram. hist. 220. Spółgłoski tylnojęzykowe k, g mają po dwie spółgłoski oboczne: k : cz : c, g : ż : dz. SZOBER Gram. 157. [...] // L.