terminów gramatycznych online
zdanie poboczne
Zob. zdanie podrzędne
Cytaty
[…] To zaś zdanie, które samo przez się całkowitéj myśli nie wyraża, stanowi rozwinięcie jakiéj szczególnéj części zdania głównego i tylko razem z niém może być zrozumianém, nazywa się poboczném, podrzędném […].
[…] Zdanie główne razem z jedném lub kilku pobocznemi nazywa się złożoném […].
Zdanie poboczne oddziela się od głównego przecinkiem, a w środku kładzie się między przecinkami […].
Takie zdania, które powstały przez rozwinięcie jakiej części zdania pierwotnego, nazywamy zdaniami pobocznemi, albo podrzędnemi, a pierwotne zdania - zdaniami głównemi. Między zdaniami pobocznemi a głównemi taka zachodzi różnica, że zdanie poboczne samo przez się nigdy całkowitej myśli nie wyraża, i dlatego jest niezrozumiałe, dopiero w połączeniu z zdaniem głównem, staje się zrozumiałem: - przeciwnie zaś zdania główne same przez się wyrażają myśl całkowitą i zrozumiałą [...].
Zdania podrzędne są takie zdania, które chociaż mają swój własny podmiot i swoje własne orzeczenie, przecież same przez się zrozumiałej myśli nie wyrażają. Zdania podrzędne nazywają się także pobocznemi albo zależnemi, albowiem zawsze od jakiegoś słowa w zdaniu głównem zależą, np. Bóg, który niebo i ziemię z niczego stworzył, jest wszechmocny. Zdanie: który niebo i ziemię z niczego stworzył, nie czyni samo przez się zrozumiałej myśli i jest zależne od słowa: Bóg.
Takie więc zdania, które służą do uzupełnienia myśli zdań innych, a same przez się żadnéj samoistnej i jasnéj myśli nie dają, nazywamy zdaniami pobocznemi (zależnemi albo podrzędnemi); tamte zaś od których one zależą, zdaniami głównemi.
Formy na ąc, dziś nieodmienne, niosąc, siedząc, czytając ,... używają się przysłówkowo (to jest bez różnicy rodzajów i liczb) w zdaniach pobocznych dla wyrażenia czynności współczesnej z czynnością zdania głównego: np. słucham mowy stojąc.
Zdanie, które zastępuje którekolwiek określenie zdania rozwiniętego (przedmiot, dopełniacz, przydawkę, dopowiedzenie, określenie przysłówkowe lub przyimkowe), nazywa się zdanie poboczne czyli podrzędne.
Poboczne, p. zdanie III.
III. Zdania ze względu na budowę: A. ★pojedyncze (proste): [...]. B. ★złożone: 1) części zdania złożonego: a) zdanie ★główne, np. Chłop sieje, b) zdanie ★poboczne: Chłop sieje, by w lecie zbierać plon.