Historical dictionary
of grammatical terms online

czas

Language: polski
EJO 1999, 97 Contemporary definition

Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.

Quotations

Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.

Participium quid est? Uczęstnik co jest? Pars orationis declinabilis, Część mowy staczająca się, Accidentia Nominis et Verbi habens, [p]rzypadki Imienia i słowa mająca, út scri[b]ens, jako piszący, orans, modlący się. Accidentia sunt septem, Przypadkow jest siedm, Figura Wyobrażenie, Tempus, Czas, Significatio, Znamionowanie. Genus Rodzaj, Declinatio, Staczanie, Numerus, Liczba, Casus Spadek.

Czasowanie Słowa Być innemi sposobami. Czas teraźniejszy. z Przeczeniem Czasują się ogulnie słowa przez wszystkie Tryby i Czasy kładąc tylko przed słowami przysłowek nie. (Ja,) nie jestem [...] z Przyrostnią Odmienia się Czas teraźniejszy słowa być, takoż Czasy przeszłe wszystkich słów, tudzież Tryb Łączący i Życzący. Ja-m jest znany i t. d.

Przykład w którym się miesczą Tryb, Czas, Liczby, Osoby i Rodzaje.

CZASY. Czynność, jaką czasowniki oznaczają, może być albo teraźniejsza, albo przeszła, albo przyszła.

W gramatyce rozróżniamy następujące czasy: 1. czas teraźniejszy; 2. czas przeszły niedokonany: 3. czas przeszły dokonany; 4. czas zaprzeszły; 5. czas przyszły dokonany i 6. czas przyszły dokonany.

Czasy. Stosownie do tego, w jakim czasie odbywa się czynność wyrażona słowem, rozróżniamy odpowiednie formy czasowe, a mianowicie w dzisiejszej polszczyźnie mamy: czas teraźniejszy, przeszły, zaprzeszły (o ile czynność odbyła się przed inną przeszłą) i czas przyszły.