skracać

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Sty/1675
• Klecz/1767
• DwBg/1813
• Br/1848
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Oż/1883
• Jes/1886
• Rozw/1923

Skracájący ὁ βραχυντικός [brachyntikós]. Abbreviandi vim habens.

Abbrevio. Skracam.

Brevio, as. Skracam.

Te słowá ktore w przyszłym pokázującego skraczáją się, skraczáją sie tákże w przeszłym niedoskonáłym wtorym czásie sposobu przyłącájącego, jáko to Havrò miásto haverò Będę miał.

Owszem w Ruskich Xięgach dodają znaki, gdzie się słowa skracać, lub przeciągać powinny.

Imié co jest? [...] skrácają owi na u 24.

W wyrazie umieścić i tym podobnych spółgłoski sc zmieniają się w szcz, które to głoski za przykładem wielu pisarzy nowszych skracają się w scz: umiesczony; w wyrazie wozić i tym podobnych, spółgłoska z zmienia się w ż: wożę.

Zdania przydane mogą się skracać, do czego szczególniéj posługują imiesłowy odmienne (przymiotniki) i nieodmienne (przysłówki), oraz rzeczowniki słówne i tryby bezokoliczne

Poeci przeto zwykle je skracają o jednę zgłoskę pisząc np. Anglja, Azja i t. p. zam. Anglija, Azija.

Niepotrzebnie, a nawet błędnie skracają niektórzy mówiąc i pisząc w tym przypadku: akt, zamiast: aktów, gdyż akt, jest to właśnie przypadek I, l. p [...]. Przykłady podobnego skracania w tym przypadku imion tak ludzkich, jako téż innych żywotnych i nieżywotnych, nade wszystko u dawniejszych pisarzów nie są rzadkie, np. wojewód, zamiast: wojewodów.

Niektóre dają się skracać, np. mojego, lub mego, mojéj lub méj.

Przesadne skracanie wyrazów pol. i usuwanie ję ją.

W słowach czynnych nie można skracać wyrazów, prawidłowie się piszą całe jakoto: Umieją, śmieją, sieją, zieją nienawiścią i t. d.

W wyrazach obcego pochodzenia, jak: Szwecyja, Francyja, kolacyja, Anglija, biblija, skraca się także ji na i, jakoto: Francyi, kolacyi, Anglii, biblii, dlatego należy też i w Mianowniku liczby pojedynczéj i pokrewnych mu formach, pisać te wyrazy bez j.

§ 8. W zakresie akcentu zdaniowego czyli grupowego, to jest przycisku, obejmującego grupy, które w zdaniu tworzą całość (chwilową lub stałą), mamy więcej nieco materjału historycznego, a mianowicie [...]; 3) w objawach fonetycznych, wynikających ze stałego lub częstego położenia słaboprzyciskowego, a mianowicie w skróceniach iloczasu i innych minusach fonetycznych, dotyczących prepozycyj itd.: i tak prepozycje, zawierające pierwotnie długą samogłoskę, skróciły ją [samogłoskę] jako prepozycje i praeverbia, natomiast w złożeniach nominalnych długość przed przyciskiem utrzymana [...].

Natomiast w -ājǫ- zachowane akutowe a ściągło na siebie przycisk, a poprzednia rdzenna regularnie się skróciła.