Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czasownik nieprzechodni

Język: polski
EJP 1991, 46 Definicja współczesna

Czasowniki przechodnie (tranzytywne) są to takie czasowniki, które, a) rządzą biernikiem, dopełniaczem lub narzędnikiem, b) możliwe jest przekształcenie zdań, których orzeczeniem jest forma osobowa takiego czasownika w formie czynnej, na zdania z orzeczeniem w postaci formy osobowej strony biernej tego czasownika [...]. Czasowniki pozbawione powyższych właściwości to cz. nieprzechodnie (intranzytywne) gramatycznie [...] lub gramatycznie i znaczeniowo [...].

Cytaty

Nieprzechodnie Czasowniki są takie, które przedmioty prostego przy sobie miéć nie mogą; do ich określenia służy Celownik, przedmiotem ubocznym nazywany, Narzędnik, Miejscownik lub jakikolwiek inny przypadek z Przyimkiem; np. Służ dobréj sprawie (C.) [...] Żyj dla ojczyzny (P.).

Nie każda czynność ma taką własność, żeby mogła przechodzić na inną osobę lub rzecz. W zdaniach: wiatr wieje — deszcz pada — dziecię płacze — czynności: wieje — pada — płacze — nie przechodzą na żaden przedmiot. Czasowniki takie nazywamy nieprzechodniemi albo nijakiemi.