terminów gramatycznych online
przemiany samogłosek zależne
Cytaty
Zmiany samogłosek są czworakie: A. Wzmacnianie brzmienia samogłoskowego przydechem spółgłoskowym. B. Przemiany samogłosek zależne od spółgłosek. C. Zlew dwóch samogłosek i samogłosek ze spółgłoskami. D. Wyrzutnia i wrzutnia samogłosek.
Przemiany samogłosek, zależne od spółgłosek. I. Przemiana a, o, ó w e, é (Umlaut). [...] Samogłoski a, o, ó przemieniają się w e, jeżeli powstały przez wzmocnienie samogłoski e [...] : a). Gdy przez odmianę słowa albo utworzenie pochodnika bezpośrednio albo pośrednio staną między dwoma miękkiemi spółgłoskami, np. jazda, jeździe [...]. b). Samogłoski a, o, ó, przemieniają się w e, gdy między miękką i narostkiem zaczynającym się najmiękliwszą spółgłoską n, s, pośrednio staną, gdyż te mają własność miękkich spółgłosek [...]. II. Przemiana e, é w a, o, ó. [...] Gdy przez utworzenie pochodnika samogłoska e pomiędzy miękką i twardą spółgłoską się znajdzie, wówczas przemienia się e w a, o, ó, np. wieniec, wianek [...]. III. Przemiana é w e. [...] Samogłoska é ściśnione powstała po części z osłabienia pierwotnego miękkiego e (ie), gdzie przez położenie swoje stawała się długą, np. mléko, biéda [...]. IV. Przemiana o w ó i na odwrot ó w o. [...] Jak co do e tak też co do ó ściśnionego nie można podać ścisłych prawideł, gdyż i tu zmienia się zwyczaj, aczkolwiek daleko powolniéj, niż co do é ściśnionego; i wymawianie znacznie różni się powiatami [...]. V. Przemiana ą w ę i na odwrót ę w ą. [...] Ściśniona samogłoska ą, przemienia się w otwartszą ę [...].