terminów gramatycznych online
czas zaprzeszły
- Czasowanie: Bor/1830
- Czasowanie. Zaimek osobisty. Osobowanie. Liczbowanie. Rodzajowanie. Trybowanie: Czep/1871–1872
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
Czas zaprzeszły (plusquamperfectum) tworzono w stpol. przez dodanie form cz. prze. od słowa posiłkowego być do formy na -ł danego czasownika, odmienianej przez liczby i rodzaje [...] albo przez dodanie osobowych form słowa posiłkowego w cz. prze. do form cz. prze. podstawowego czasownika [...]. Cz. zaprze. wyrażał albo czynność dawno minioną, albo wcześniejszą od innej czynności przeszłej [...]. Dziś można użyć cz. zaprze. [...] w celach stylistycznych, ale z jęz. mówionego wyszedł on zupełnie z użycia.
Cytaty
CZASOWANIE DWUOSOBOWNE SŁOWA Być [...] TRYB OZNA(J)MUJĄCY [...] Czas zaprzeszły było się niegdyś nieumiejętnym było byli tacy którzy się byli nie uczyli.
[…] Czas zaprzeszły wyraża, iż z dwóch czynności (stanów) uskutecznionych, jedna wprzód się skończyła, niż druga. Ten czas wyrażamy przez czas przeszły ze słowem był, a, o, byli, ły […].
Oprócz tych trzech czasów, możemy wyrazić jeszcze tak zwany czas zaprzeszły, wyrażający czynność jeszcze dawniejszą od przeszłéj; np.: Lew zjadł był wołu; strach dokoła powstał niezmierny, bo wół był mierny (Kras.) w przykładzie tym, forma: zjadł był jest właśnie owym czasem zaprzeszłym, gdyż wyraża istotnie czynność wcześniej odbytą aniżeli tamte drugie, także już przeszłe czynności (powstał,— był wierny). Ale czasu tego rzadko używamy; zwykle zastępujemy go czasem przeszłym.
Czas zaprzeszły: { a) niedokon: mówiłem był b) częstotl: mawiałem był (bywało mawiałem) dokon: zmówiłem był.