of grammatical terms online
spójnik
Spójnik. Wyraz pomocniczy pełniący prymarnie funkcję wskaźnika syntaktycznego. Wiąże składniki zdaniowe w zespoły zwane zdaniami złożonymi bądź składniki wyrazowe wewnątrz zdań pojedynczych.
Quotations
Tryb życzący różni się tylko od trybu oznájmującégo dodaniém jakiégo spójnika.
Między Spojnikami nájszczegulniéj uważać należy następującé. And i, który choćby nájwięcéj było Rzeczowników, abo słów przed ostatnim tylko się kładnie n.p. There was nobody at home but my father, mother, sister and cousin Betty Nikogo nie było w domu, prócz mégo Ojca, mojéj Matki, mojéj Siostry i mojéj krewnéj Elżbiety.
Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.
Spojnik, spaja wyrazy i frazy poprzedzające z następującemi. Ojciec i matka kochają mię a ja ich.
W sposobie z Pytaniem używającém sie tylko w Trybach Oznajmującym i Warunkowym; dodaje się u końca spójnik że bez Przyrostni lub z Przyrostnią.
W sposobie z Pytaniem używającém się tylko w Trybach Oznajmującym i Warunkowym; dodaje się u końca spójnik że bez Przyrostni lub z Przyrostnią.
W dalszych czasach z Pytaniem, będziem kłaśdź Spojnik że między Słowem a Przyrostkiem słowowym, np. Był-że-m, był-że-ś, i t. d., gdyż sposob ten nie tylko znaczy pytanie, ale niejako naleganie.
By zrasta się jeszcze z rożnemi częściami mowy, a ze spojnikiem i innemi wyrazami nieodmiennemi, jako aby, żeby, gdyby, i t. d. oby, bodajby, i t. d. czyni Tryb Łączący i Życzący.
Spojnik jest wyraz nieodmienny (str. 5.) spaja rozmaite wyrazy w jednę myśl. Spojniki są: 1. Życzenne, złożone pospolicie z by, jako: oby, bodajby, i t. d. 2. Łączące: a, i, też, takoż, i t. d. i złożone z by jako: żeby, iżby i t. d. 3. Rozłączające: abo, lub, lub też, czy-to, już-to, i t. d. 4. Sprzeciwialne: ale, jednak, atoli, przecież, wszelako, i. t. d. 5. Odkładne: aż, także, nakoniec, nawet, i t. d. 6 . Czasowe: dopoki, skoro, skoro tylko, wnet, i t. d. 7 . Przyczynne: bo, bowiem, ponieważ. 8. Wnioskowe: więc, przeto, tedy, dlatego, zatem, i t . d. 9 . Wykładne: to-jest, jako-to, nade wszystko, takiż, i t.d. 10. Przejściowe: z tąd, z resztą, po czém, z czego, gdy więc. 11. Pytanne: czy? czyli? czy-ż, czyli-ż aza? azali? abo, i t. d.
W dalszym czasie, kiedy [człowiek] nie przestał na dogodzeniu samej potrzebie myśli, ale zaczął nad ozdobą mowy przemyśliwać, potworzył małe, krótkie wzajemnego myśli połączenia wyrazy zwane spojnikami.
Z tych wszystkich części mowy wykrzyknik, przyimek i spojnik nazywają się w naszym języku nieodmiennemi, reszta zaś odmiennemi, ponieważ stosownie do względów myśli końcowym odmianom podlegają.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Co to jest spójnik? [...] Jest to część mowy, która służy do łączenia wyrazów i do oznaczenia stosunku jednego zdania z drugiém.
Jak się dzielą spójniki? [...] 1). Na łączące [...]. 2). Na przeciwnicze [...]. 3). Na wyłączające [...]. 4). Na czasowe [...]. 5). Na warunkowe [...]. 6). Na przyczynowe [...]. 7). Na wnioskujące [...]. 8). Na twierdzące [...]. 9). Na objaśniające [...].
Spójnik nie spaja istoty wyrazów w jednę, ale je tylko łączy w jeden tok myśli, —właściwsze byłoby dla niego nazwanie łącznik, — ale że łącznik jest już znany w pisowni, obadwa zaś odpowiadają dosyć pojęciom, jakie przedstawiają, — zachowuję dawne nazwisko, abym uniknął podejrzenia umyślnego przewrotu całej nomenklatury grammatycznej.
Wszystkie istności wedle powyższego wykładu słowem naznaczone: istotniki, przymiotniki, sprawomiany, dosprawiany, stosunniki, mogą stawiać się pojęciu człowieka, nie tylko same z osobna, lecz i w złączeniach z innemi swego rodzaju, albo w złączeniach różnorodnych rodzajów; — potrzeba więc było mowie jeszcze jednego wiązadła spajającego wyrazy w całość systematyczną, dla należytego obrazowania myśli — i otrzymała takowe. A to była szósta doba tworzenia, — rodzaj zaś tych nazwań przezwiéjmy spójnikiem, (conjunctio).
Spójniki więc nie mają treści wewnętrznéj, nie wyrażają rzeczywistego przedmiotu, są tylko wiązadłem przedmiotów, bądź pojedynczemi częściami mowy, bądź zdaniami i okresami objętych, — które stawiając swém pośrednictwem w rozmaite położenia, służą do obrazowania pewnych względów, jakie ich usłudze przyznaje mowa.
Celownik .... Jedna z siedmiu części zdania, szósta z porządku odpowiednia spójnikowi.
Zdania współrzędne mogą następować po sobie dwojako, tj.:
a) bez żadnego zgoła połączenia, i wtenczas wiąże je z sobą tylko jedna ogólna myśl, jak to się ma właśnie ze zdaniami, znajdującemi się na czele tego paragrafu:
b) albo też spajają się ze sobą wyrazami: i, a, lub, albo, potém, nakoniec, i t. p., które właśnie z tego powodu spójnikami się zowią.
Spójników właściwych, czyli wyrazów, za pomocą których jedno zdanie z drugiém się wiąże, jest bardzo mała ilość w języku polskim. Z tego powodu używamy bardzo często i przysłówków jako spójników.
Czystemi spójnikami naszemi są: i, a, ale, lecz, albo, bo, [...] i kilka innych. Reszta bierze się z przysłówków: np. również, potém, nakoniec, częścią — częścią itp.; nazywamy je spójnikami niewłaściwemi. W nauce składni wyrazu: spójnik będziemy używali w ogólniejszém znaczeniu tj. będziemy nim oznaczali wszystkie wyrazy do łączenia zdań służące.