Historical dictionary
of grammatical terms online

imiesłów

Language: polski
EJO 1999, 420 Contemporary definition

Participium (imiesłów). Niefinitywna (nieosobowa) forma czasownika będąca syntaktycznym derywatem regularnie tworzonym od form osobowych.

Quotations

Dwa są imiesłowy u Anglików, jakośmy w czasowaniach widzieli czasu térazniéjszego i przeszłégo.

Kiedy w Polskim języku używamy Imiesłowów, usłyszawszy, ujrzawszy i tym podobnych w znaczeniu czynném, do Imiesłowa czasu przeszłégo Anglicy dodają having; w biérnym beeing, który osobliwie ostatni w wierszach prawie zawsze, a czasem i w prozie opuszcza się.

Główne warunki Szykowania wyrazów są: aby przymiotniki, imiesłowy, zaimki, słowa, nie zbyt odległe były od swoich rzeczowników [...]; nareszcie, aby wyrazy rządzone od rządzących, słowa od spójników, imiona rzeczowne od przyimków i t.p. nie były zbyt oddalone.

Imiesłowy służą do krótszego, jaśniejszego i ozdobniejszego wyrażenia myśli naszych, bez nich bowiem, musielibyśmy opisywać wyrażenie wielu wyrazami, przez co straciłoby nasze wysłowienie na krótkości, jasności i ozdobie.

Imiesłów (czyli sposób okréślający) wyraża stan lub działanie w postaci Przymiotnika lub Przysłówka, a służy do okréślenia Rzeczownika lub Czasownika; np. Będąc na polowaniu, zabiłem wilka.

Imiesłowy są tak nazywane, że są poczęści słowami, poczęści imionami i przymiotnikami. Jest ich dwa: imiesłów czasu teraźniejszego i imiesłów czasu przeszłego.

Jeżeli imiesłów rządzi przypadkiem czwartym na mocy udzielonéj mu przez słowo, od którego pochodzi w takim razie przestając być rzeczownikiem, traci przedimek i przyimek of.

Wyraz imiesłów powinien był właściwie być nadanym temu rzeczownikowi słownemu, bo jest naczelném imieniem wyrobioném ze słowa. Grammatyki, przyjąwszy imiesłów, przymiotnik za część mowy osobną, uszanowały go zanadto, robiąc wyraźną krzywdę istnosprawowi przez pominięcie go zupełne, jakoby nie istniał.

Imiesłów, wyraz gładko wymawiający się miłego brzmienia z upadkiem imienia i słowa utrzymać się nie może. Sprawmiotnik, jest jakoby przymiotnik ze sprawomianu wyrobiony, —zestawienie może na początek nie gładko brzmiące, ale z upływem czasu utrze się do słuchu.

§ 257. Imiesłowy. Do form konjugacyjnych w języku polskim, podobnie jak w innych indoeuropejskich, zaliczamy nadto szereg przymiotników słownych, stanowiących odrębną kategorję, zwaną imiesłowami.

Wyrazy, utworzone z czasowników, a podobne kształtem swym i odmianą do przymiotników, nazywają się imiesłowy.