Historical dictionary
of grammatical terms online

przyimek

Language: polski
EJP 1991, 272 Contemporary definition

Przyimek jest funkcjonalnie niesamodzielną częścią mowy, tworzącą jednostki składniowe w połączeniu z grupą imienną. Jego funkcja składniowa jest podobna do funkcji końcówek fleksyjnych przypadków zależnych: jest jednym z wykładników związków składniowych między częściami wypowiedzenia. [...].

Quotations

Główne warunki Szykowania wyrazów są: aby przymiotniki, imiesłowy, zaimki, słowa, nie zbyt odległe były od swoich rzeczowników [...]; nareszcie, aby wyrazy rządzone od rządzących, słowa od spójników, imiona rzeczowne od przyimków i t.p. nie były zbyt oddalone.

Przyimek tak nazwany, że się kładzie przy imieniu dopomagając mu do wyrażenia różnych okoliczności, których ono ani swoją końcówką, ani odmianą przez przypadki wyrazić nie może: wynagradza zatem brak przypadków wyrażających rozmaite względy.

Przyimki są tak nazywane, że się pospolicie kładą przy imieniu lub zaimku, oznaczając względy między osobami, rzeczami i wyobrażeniami.

Uważać należy przyimki w znaczeniu właściwém i przenośném. Używane pierwiastkowo w znaczeniu tylko właściwém np. my hand is on the table, moja ręka jest na stole, Edinburgh is near the sea, Edynburg jest blisko morza, i t. d. użyte późniéj zostały do wyrażania wszelkich względów jakie między wyobrażeniami zachodzić mogą, a zatém i tych, które my wyrażamy przez odmienne w każdym przypadku zakończenie rzeczowników. Stąd idzie że każdy niemal z angielskich przyimków rozmaicie się na polskie tłumaczy, jużto przez przypadki, jużto przez kilka odpowiadających mu przyimków.

Przyimki są to wyrazy pomagające przypadkom rzeczownika do wyrażenia brakujących im względów, albo w złożonych wyrazach do nadania pewnych odcieni lub różnic w znaczeniu. Przyimki wyrażają stosunek, w jakim jaka rzecz względem innych rzeczy, albo względem jakiej czynności zostaje, jak np. przyimki u, na, pod, przed, około same przez się nic nie znaczą, lecz gdy powiem: u ojca, pod stołem, około szkoły, przed domem, przyimki te pewne znaczenie przybrały.

Powtóre, używamy ich, aby oznaczyć stosunek w jakim rzecz jaka zostaje względem innej rzeczy lub względem jakiej czynności, i dlatego kładziemy je przed rzeczownikiem, lub jakiemkolwiek innem rzeczownie użytem imieniem, od czego otrzymały nazwę przyimków, np. książka na stole, kamień na polu, chmura nad ziemią, przed rokiem, od jutra.

Przyimek. – Spójnik. – Partykuła. (wyrazek). – Wykrzyknik.