Słownik historyczny
terminów gramatycznych online
terminów gramatycznych online
Dąb/1759
Grammatyka francuska i polska, albo sposób najskuteczniejszy do nauczenia się tak Polakowi francuskiego, jako też Francuzowi polskiego języka, dla wygody uczących się
Porównaj z innymi dziełami
Drukarnia XX. Scholarum Piarum, Warszawa 1759, jęz. polski strona w kompendium Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego
Cytaty według działów 634 cytaty
- Traktat I. O ortografij francuskiej 218 cytatów 1–36
- Traktat II. O częściach dyskursu 355 cytatów 37–150
- Zebranie krótkich nauk. Jako te części mowy zgadzać się powinny (O syntaxie) 61 cytatów 151–176
- Traktat III. Entretiens ou discours familiers / Rozmowy álbo dyskursy pospolite 177–215
- Traktat IV. O wokabułach 216–278
- La maniere d'intituler les lettres / Sposób do instytuowania listów 279–282
Hasła
- a polskie akcentowane
- ablatif fr.
- ablativus | abl. | A. łac.
- accent (diakryt) fr.
- accusatif fr.
- accusativus | ac. | A. łac.
- activa łac.
- adjectivum łac.
- adjektywa | adjektyw
- adjektywa chwalące
- adjektywa ganiące
- adjektywa kolorow
- adverbe fr.
- adverbium łac.
- aigu fr.
- akcent (diakryt)
- akcent ciężki
- akcent dachowaty
- akcent obojętny
- akcent ostry | akcent (á è) (diakryt)
- ákcentować (o wymowie)
- akcentowane ó
- akkómodować się | akkomodować się
- akuzatif
- *akuzátywy | akuzátyw
- analogia
- apostrof
- apostrofować się
- article fr.
- articulus łac.
- artykuł (rodzajnik; część mowy)
- artykuł determinowany (rodzajnik określony)
- artykuł determinowany białogłowski
- artykuł determinowany męski
- artykuł niedeterminowany (rodzajnik nieokreśl.)
- *artykuł przyzwoity
- aspiracja
- auxiliaria łac.
- brzmiący
- brzmieć
- brzmienie (sposób wymawiania, dźwięk)
- brzmienie przyrodzone | przyrodzone brzmienie
- c doux fr.
- c dur fr.
- *c przyjemne
- *c przykre
- cas fr.
- casus łac.
- charakter (litera)
- cierpiące słowo
- circonflexe fr.
- conjonctifs fr.
- conjonction fr.
- conjugaisons fr.
- conjunctio (spójnik) łac.
- consonne (spółgłoska a. litera spółgł.) fr.
- czas
- czas dawno przeszły
- czas niedoskonały
- czas niedoskonały drugi | niedoskonały 2.
- czas niedoskonały pierwszy
- czas niepewny
- czas niniejszy
- czas obecny
- czas przeszły | przeszły czas (praeteritum, czasy przeszłe)
- czas przeszły doskonały (dokonany)
- czas przeszły doskonały składany | czas doskonały składany
- czas przyszły (futurum)
- czas regularny
- czas teraźniejszy | teraźniejszy czas (praesens)
- czas uczęszczający
- *czásy nieskłádáne
- czasy składane
- cząstka mowy
- części
- części mowy
- czwarta forma (koniugacja)
- czwarta koniugacyja
- daszek
- datif | dátif fr.
- dativus | dat. | D. łac.
- *datywy | dátyw
- dawający
- defektowe
- deklinacyje
- deklinować się
- deklinowanie
- demonstratifs fr.
- *domniemany
- druga forma (koniugacja)
- druga koniugacyja
- druga osoba
- drugi imperfekt | imperfekt drugi | imperfekt 2.
- drugi perfekt dawno przeszły
- dwa punkta (diereza)
- dwa punkta | : (dwukropek)
- dwie kropki | kropki (diakryt)
- dwoisty
- dyftong | dyftąg
- dykcjonarz
- dykcya (słowo)
- dyskurs
- dźwięk (wrażenie słuchowe)
- ê bardziej otwarte
- e bref fr.
- e fermé fr.
- *e francuskie (nieme)
- e głuche
- e krotkie
- e męskie
- e muet fr.
- e niewieście
- è otwarte
- è ouvert fr.
- ê plus ouvert fr.
- é polskie akcentowane | polskie akcentowane é | polskie é akcentowane
- e polskie nieakcentowane | e nieakcentowane
- e przedłużone
- e ściśnione
- e zamknięte
- ekwiwokacyja (dwuznaczność)
- epitet
- excepcyja
- figura (accidens, własność)
- figura składana
- forma (wzór odmiany, koniugacja)
- forma nachylona
- formować się
- formowanie
- frastyka (wyrażenie)
- frazes (zdanie)
- futur (franc.) fr.
- futur (spolszcz.)
- *futurowy
- genitif | génitif fr.
- genitivus | gen. | G. łac.
- głos (dźwięk mowy)
- *głos artykularny
- głucho mowić
- grave fr.
- grecki
- greczyzna
- imie | imię | imiona (nazwa, część mowy)
- imie adjectivum | imiona adjektywa pol., łac.
- imie czasu
- imie istotne | imiona istotne
- imie miáry
- imie pospolite
- imie przydatne
- imie substantivum pol., łac.
- imię (antroponim)
- imię własne
- imiona istotne jednosyllabowe
- *imiona liczby
- imiona przyrzutne
- imiona własne ludzi
- imiona własne mężów
- imiona własne miejsc
- imparfait fr.
- imparfait 2. fr.
- imperatif fr.
- imperativus łac.
- imperátyw
- imperfekt
- *impersonnel passif fr.
- indicatif fr.
- indicativus łac.
- infinitif fr.
- infinitivus łac.
- Infinityw
- interiekcyja | interjekcyja
- interjectio (wykrzyknik) łac.
- interjection fr.
- *interjekcyje podziwienia wyrażające
- interpunctio łac.
- interrogacyje
- Interrogatifs fr.
- ipsylon
- język
- język (narząd)
- język francuski | francuski
- jotta | joty
- kadencyja | kadencje (zakończenie regularne)
- kazus
- kłaść
- kłaść się
- koma (przecinek)
- koma (zdanie)
- komparować się
- koniec (wyrazu, słowa, rzeczenia)
- koniugacyja
- koniunkcyja
- koniunkcyje konkludujące
- koniunkcyje rozłączające
- koniunkcyje zamykające
- koniunkcyje złączające
- koniunkcyje złączające
- konjunkcyje kondyncjonalne
- konkurs wokal | konkurs
- konsonanty
- konsony
- kreska | ; (średnik)
- krotko mowić
- kryska | - (znak złączenia)
- kryska | - (wykrzyknik)
- kryska | - (znak przeniesienia)
- kryska | ? (znak pytania)
- kryska | . (kropka)
- kryska | kryski (znaki pisarskie)
- kwadryftong
- *l mokre
- l mouillé fr.
- liczba (liczebnik)
- liczba porządkowa
- liczby
- likwidy
- litera (znak alfabetu, głoska)
- litera consonans
- litera przez się brzmiąca
- litera vocalis pol., łac.
- litery (znak alfabetu)
- litery (głoska)
- łacina
- mała liczba
- media nota łac.
- *męski artykuł
- mianujący | mianujący spadek
- mięknieć (o głosce)
- milczeć
- *milczenie nakazujące
- mode fr.
- modus łac.
- mowa (sposób mówienia, wymowa, język mówiony)
- mowa (wyraz)
- mowienie
- mówić się | mówić
- muta
- nachylać brzmienie ku...
- nachylać się
- nachylanie (koniugacja)
- namiestnictwa złączające | namiestnictwo złączające
- namiestnictwo
- namiestnictwo determinowane
- namiestnictwo niedeterminowane
- namiestnictwo osiadłość znaczące
- namiestnictwo osobiste
- namiestnictwo pokazujące
- namiestnictwo pytające
- namiestnictwo relacją mające
- namiestnictwo relativum pol., łac.
- namiestnictwo wywiadujące się
- *napominające
- narząd mowny, narządy mowne
- *narzekające
- następować
- następująca wokala
- nom (nazwa, część mowy) fr.
- nombre fr.
- nomen łac.
- nominatif fr.
- nominativus | nom. | N. łac.
- nominátyw | nominatif
- o polskie nieakcentowane
- o przedłużone
- *obrzydzające
- *oczywisty
- oddalający
- odmieniać się
- ogonek
- okrzyknienie (zdanie wykrzyknikowe)
- optatif (rzecz.) fr.
- optativus łac.
- ortografija (zasady pisowni i wymowy)
- oskarżający | oskarżający spadek
- osoba pierwsza | pierwsze osoby
- osoby (gramatyczna)
- *parenteza
- parfait composé (prétérit) fr.
- parfait defini fr.
- parfait simple fr.
- pars orationis łac.
- participe | participes fr.
- participium łac.
- parties du discours fr.
- partykuła (część mowy)
- partykuła | partykuły (cząstka, słówko bez samodzielnego znaczenia)
- passiva łac.
- perfekt
- perfekt pierwszy z dawno przeszłych
- perfekt prosty
- perfekt składany
- period (zdanie złożone, wypowiedź)
- persona łac.
- personnels fr.
- pierwsza forma (koniugacja)
- pierwsza koniugacyja
- pierwszy imperfekt | imperfekt 1.
- pisanie
- plurier fr.
- plusque parfait | plus que parfait fr.
- pochodzący od
- pochodzący z...
- polska litera
- polski
- polskie akcentowane ś
- polskie ch
- polskie e
- polskie ę
- polskie ń akcentowane
- polskie ó akcentowane
- polskie u
- polskie w
- polskie ż
- polszczyzna
- possessifs fr.
- *pożądający
- praepositio łac.
- préposition fr.
- prepozycyja | prepozycyje | propozycye | propozycya
- present fr.
- preterit fr.
- preterit prosty
- pronom fr.
- pronomen łac.
- pronomina pol., łac.
- pronuncjacyja
- przeciągać
- przedłużać sie | się przedłużać | przedłużać
- przedłużenie syllaby
- przekładanie (przyimek)
- przełożenie (wyrazu; zmiana szyku)
- przemiany imion (deklinacja)
- przeszłe czasy nieskładane | czas doskonały nieskładany
- przeszły czas doskonały determinowany prosty | przeszły determinowany doskonały prosty
- przeszły czas doskonały skomponowany
- przeszły czas doskonały złożony | przeszły złożony doskonały
- przeszły czas niedoskonały | przeszły niedoskonały
- przeszły czas więcej niż doskonały
- *przeszły doskonały determinowany
- przeszły doskonały prosty
- przodkować
- przyrodzony dźwięk
- przysłowia assekurowanie znaczące
- przysłowia explikowania
- przysłowia jakość znaczące
- przysłowia napominania
- przysłowia negowanie znaczące
- przysłowia obierania
- przysłowia podobieństwa
- przysłowia pokazujące
- przysłowia potwierdzenie znaczące
- przysłowia proste
- przysłowia przedawania i kupowania
- przysłowia pytania
- przysłowia rozmnożenie | uniesienie i miarkowanie znaczące
- przysłowia równanie znaczące
- przysłowia sposob na pytanie znaczące
- przysłowia sprzeczanie znaczące
- przysłowia wątpienia
- przysłowia wielkość znaczące
- przysłowia wyrażenia
- przysłowia z komponowane z przydatnych imion
- przysłowia zgromadzenie | albo rozdzielenie znaczące
- przysłowia złożone z przydatnych imion
- przysłowia znaczące miejsce
- przysłowia znaczenia dobrego i złego
- przysłowie (przysłówek)
- przysłowie położenia i gestu
- pytanie | pytania (o zdaniu)
- reciproca łac.
- *recyprok
- recyprokować się
- *recyprokowany
- reflechis fr.
- reguła
- relatifs fr.
- retraftong
- rodzaj białogłowski
- rodzaj cierpiący
- rodzaj męski
- rodzaj niewieści
- rodzaje (gramatyczny)
- rodzący
- rozciągnione brzmienie
- s pojedynkowe
- s polskie nieakcentowane
- sens (znaczenie)
- się kończyć | kończące się
- się pisać | pisać | pisać się | pisany
- się przeciągać
- się terminować
- się wiązać (o głoskach/literach)
- się wymawiać | wymawiać | wymawiać się
- się wyrażają prędko
- się z... składać
- się zbiegać
- signifikacyją | sygnifikacyja
- singulier (liczba poj.) fr.
- składane
- skończenie
- słowa czyniące
- słowa oddzielne
- słowa osob niemające
- słowo (wyraz)
- słowo (czasownik)
- słowo irregularne | słowa irregularne
- słowo jednosyllabowe
- słowo nie osobiste | słowa nieosobiste
- słowo pomocne | słowa pomocne
- słowo posiłkujące
- słowo proste (czasownik)
- spadki
- sposob (tryb)
- sposob niedeterminujący
- sposob nieograniczony | nieograniczony sposob
- sposob przyłączający | przyłączający sposób | sposób przyłączający
- sposob roskazujący | rozkazujący sposob | roskazujący
- sposob skazujący | skazujący sposob | sposób skazujący
- sposob żądający | żądajacy sposób
- ß polskie
- subjonctif fr.
- subjunctivus łac.
- substantywy
- supin
- *supplementować się | się supplementować
- syllaba (głoski, litery)
- syllaba przedłużona
- syntaxa
- śrzednie brzmienie
- śrzodek
- śrzodek | środek terminow
- tema
- temps fr.
- tems incertain (prétérit) fr.
- termin (wyraz)
- *termin dwusyllabowy
- termin grammatycki
- termin oryginalny
- terminacyje | terminacyja | terminacja
- *terminy jednosyllabowe
- *terminy recyprokowania
- thema gr., łac.
- tryftong
- trzecia forma (koniugacja)
- trzecia koniugacyja
- trzecia osoba
- ucinek
- uczestnictwa czyniącé
- uczestnictwo
- uczestnictwo cierpiące
- uczestnictwo obecne
- usta
- *użalające i lamentujące
- używanie
- verbe (czasownik) fr.
- verbe impersonnel fr.
- verbes actifs fr.
- verbum (czasownik) łac.
- vocatif fr.
- vocativus | voc. | V. łac.
- voyelle (samogłoska a. litera samogł.) fr.
- ważyć (o głosce)
- wielka liczba
- wiersz (wers)
- wokale | wokala
- *wołające na kogo
- wspuł brzmiące
- wtrącenie (wykrzyknik)
- wymawianie
- wyrażać
- wyrzucony
- wywrotek
- wzywający
- z mazowieckie
- *zaimek relatyw
- zaimki
- záimki dzierżawne
- *zaimki oblikwy
- záimki osobisté
- záimki pokázujące
- záimki uwolnione
- zakończenia regularne
- zakończenie
- zamilczać | zamilczać się
- zbieganie
- zbijać
- zgadzać się
- zgadzanie słow | zgadzanie (składnia)
- zgromadzenie (głosek/liter/samogłosek)
- złączenie (spójnik)
- złożyć
- znaczenie
- znaczona | znaczone | znaczyć (wyróżniać znakiem)
- znaczyć
- znak (litera)
- związek terminów (wyrazów)
Wykorzystane źródła:
M. Jakubczyk zalicza tę gramatykę do „nielegalnych” przedruków podręcznika Nouvelle méthode... F.D. Duchênebillot (1699) [autor przyznaje się do znajmości tej gramatyki na s. 96] skompilowanych z Kluczem do języka francuskiego B. K. Malickiego (1700). Dąbrowski odwołuje się w swojej gramatyce także do dwujęzycznej łacińsko-francuskiej gramatyki Nova grammatica gallica, quâ quivis alienigena latinæ linguæ peritus, gallicam facilè poterit assequi = Nouvelle grammaire françoise, par laquelle tout etranger qui sçaura le latin, pourra facilement s'instruire de la langue françoise (1678) autorstwa M. Mauconduit. Chociaż - błędnie - uznaje, że napisał ją Saint-Amour (w rzeczywistości autor przedmowy).