terminów gramatycznych online
zlew spółgłosek
Język: polski
Cytaty
Spółgłoski [...] pochodne powstają ze zléwu pierwotnych z brzmieniem łagodzącém.
Szorstkie brzmienie język polski znosi: I. Zasadą upodobnienia brzmień. a) przez przemianę głoski; np. głowa głów śniég śniegu [...] b) przez zléw głosek; np. brat-ski bracki zwycięż(yć)-stwo zwycięztwo.
Zléw spółgłosek. Jeśli po podniebiennych t, d, s, z lub po gardłowych k, g, ch, h lub téż po ich pochodnych nastąpi poddźwięk s, wtedy tamże z tym w jedno brzmienie klęsną, podług następującego wzorca (szematu).
[...] Z tych przykładów widzimy, że zlew twardych spółgłosek ze samogłoską i, tudzież ze spółgłoską j, dziś jest już trudniejszy; nie upowszechniły się bowiem powyższe zlewy: zdziął, dziaki, bo postęp języka do pewnego stopnia ukształconego, już nie w dalszym rozwoju mechanizmu głoskowego, lecz w łatwém i gjętkiém oddaniu rozmaitych odcieni myśli upatrujemy [...].
[...] Zmiany spółgłosek są sześciorakie: A. Dorzucanie spółgłosek dla wzmocnienia brzmienia spółgłoskowego. B. Upodobnianie spółgłosek: I. do miękkich samogłosek, czyli miękczenie spółgłosek przed miękkiemi samogłoskami; II. upodobnianie spółgłosek do spółgłosek pod względem dźwięku, czyli 1. miękczenie, 2. stwardzanie spółgłosek przed spółgłoskami; III. upodobnianie spółgłosek do siebie pod względem mocy. C. Zamiana spółgłosek co do narzędzi mownych. D. Zlew dwóch spółgłosek w jednę. E. Wyrzucanie spółgłosek. F. Przestawianie spółgłosek.
Wydając od razu czyli jednocześnie głoski ds, ts, zs usłyszymy: dz, c, s; takie jednoczesne wygłoszenie dwóch głosek nazywamy zlewem dwóch głosek w jednę.
§. 12. Uważać można za powszechną zasadę w języku naszym, że podobny zléw spółgłoski nosowéj z poprzedzającą samogłoską wtedy zawsze ma miejsce, kiedy się wyraz lub też zgłoska na tę nosową spółgłoskę kończy; czyli innemi słowy: kiedy po spółgłosce m lub n, nie następuje żadna samogłoska [...].
Zazwyczaj są samogłoski nosowe zlewem jakiéjkolwiek samogłoski zwyczajnej z nosową spółgłoską m albo n w jedno brzmienie ("nazalizacya samogłoski", albo "wokalizacya nosowej spółgłoski"); np. imię zamiast imien; węch, wąchać - zamiast wonch (porównaj woń).
Tam ę jest twardém brzmieniem, jako zlew spółgłoski m z a.