Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przypadek pierwszy fleksja, = mianownik

Język: polski
EJO 1999, s. 397 Definicja współczesna

Przypadek gramatyczny, który prymarnie występuje w funkcji podmiotu, sekundarnie także w innych funkcjach (orzecznika, apozycji)

Cytaty

Wszak bóg, anioł i ludzie ((męzczyzni), są w liczbie pojedynczéj rodzaju męzkiego; w mnnogiéj, prócz piérwszego przypadku, ulegają rodzajowi obojętnemu.

Dla rozeznania np. rodzaju rzeczowników KrólEM, polEM, trzeba przywoływać na myśl 1wszy przypadek, król, pole.

Imiona zakończone w przypadku I, liczby pojedynczéj, na wszelkie spółgłoski, jako téż samogłoski: i, y, mające przypadek II, liczby pojedynczéj na: a, ia, iu, u, ego, wszystkie są rodzaju męskiego.

Przypadek 1 liczby pojedynczéj rodzaju męskiego, deklinacyj I.

Przypadek pierwszy odpowiada na pytanie: kto? co? Istotą pierwszego przypadka jest bezwarunkowa niezależność od innych wyrazów. Pierwszym przypadkiem wyrażamy podmiot zdania, np. Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje. Człowiek sądzi, a Bóg rządzi. Uczniowie chodzą do szkoły, aby się czegoś pożytecznego nauczyli.

Różnica, poznaje się prawideł, z przypadków trzech głównych! t. j. pierwszego i siódmego liczby pojedyńczej i pierwszego liczby mnogiej, inne zaś przypadki są podrzędnemi, uważać pilnie na to trzeba.

Wszystkie się kończą jednakowo w liczbie pojedynczej i mnogiej pierwszy przypadek na sci, ci.

W ogóle można w pierwszym przypadku pisać, jeżeli nie używa się wcale w zdaniach słowa posiłkowego Np. Dobry pan, dobra pani, dobry sługa [...].