Historical dictionary
of grammatical terms online

przypadek pierwszy fleksja, = mianownik

Language: polski
EJO 1999, s. 397 Contemporary definition

Przypadek gramatyczny, który prymarnie występuje w funkcji podmiotu, sekundarnie także w innych funkcjach (orzecznika, apozycji)

Quotations

Ten, ta, to, ma przyp. 1. l. m. w rodz. m. ci.

Rzeczowniki męzkie przypadkują się podług 7 następujących wzorów, a to dla rozmaitego zakończenia przypadku pierwszego liczby mnogiej.

Wzór drugi.

Dla tych imion, które się twardo pojedyńczo kończą; mają one przypadek Iwszy liczby mnogiej na y, np. chleb, chleby.

Wiele imion twardo pojedyńczo kończących się, łacińskiego języka pochodzących, mają przyp. 1wszy l. m. na a.

1wszy Przypadek kończy się w każdym rodzaju i w każdym wzorze inaczej, jak o tem z powyższych i niższych wzorów przekonać się można.

Ale jednakże przy używaniu tego prawidła trzeba mieć wzgląd na jaśność i dobre brzmienie: dlatego chleby ma przypadek 2gi liczby mnogiej nie chleb, lecz chlebów, aby rozróżnić do przypadku 1go liczby pojedynczej.

Niektórzy kończą przyp. I. w liczb. mn. na i, np. osi, ale lepiej jest osie.

Te imiona rodzaju nijakiego, które w drugim przyp. l. p. przyjmują syllaby nia albo cia, powinne bydź w I wszym przyp. pisane przez ę, dla różnicy od tych, które syllab nia albo cia nie przyjmują.

Poema, Dramma, Komina, systema, szema, są albo cale nieprzypadkowne, (indeclinabilia) np. to, tego, temu poema, i t. d.; albo też w 2gim przyp. syllabę tu przyjmują, np. poematu, systematu, systematowi, i t. d. 1wszy przyp. l. m. systemy albo systemata, systematów i t. d.

Tu jest Zaimek odzowny w trzech przypadkach użyty: która, którą, z której, a to dla słów: leżeć, pożyczyć i wypisać; gdy zaś Rzeczownik xiążka jest tylko w jednym 1wszym przypadku użyty.

Przy analizowaniu, np. jakich wierszy pięknych, muszą oni np. u Rzeczowników z pierwszego przypadku każ­dy inny bez porządku powiedzieć, a z każdego innego zaraz pierwszy przypadek wyprowadzić.