Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przypadek trzeci fleksja, = celownik

Język: polski

Cytaty

3ci Przypadek kończy się pospolicie na owi, np. kapitan, kapitanowi.

3ci przypadek kończy się zawszę na om, np. kapitanom, mowom, i t. d.

W tym wzorze, w trzecim i 7mym przyp. liczby mn zachodzi zamiana głosek.

A. Przed rząd wyrazów rozumiemy pewne prawidła, częścią z rozumu samego wypływające, częścią przez zwyczaj narodowy ustanowione, aby po pewnych wyrazach tych a nie innych przypadków używać, np. słowo kochać, rządzi we wszystkich językach czwartym przypadkiem, np. kochać ojca i matkę, bo po tym słowie rozum naturalny każe koniecznie kłaśdź pytanie: kogo albo co? na które to pytanie 4ty przyp. używa się; gdy zaś słowo spotkać już, np. w polskim 4tym, a w niemieckim 3cim przypadkiem rządzi, ponieważ tu polski zwyczaj narodowy ustanowił pytanie kogo? spotkać, a niemiecki zaś pytanie komu? spotkać, na które to pytanie trzeci przypadek używa się.

Trzeci przypadek, kładzie się na pytanie: komu? czemu? Przez trzeci przypadek wyrażamy taką osobę lub rzecz, której czynność czyja przynosi korzyść lub szkodę. Trzeciego przypadka wymagają takie czasowniki przechodnie i nieprzechodnie, które wyrażają czynność mogącą się komu obrócić na korzyść lub niekorzyść czyli szkodę, jak: dać, pomagać, prać, wziąć, dogryźć, niedać, dokuczyć, poświęcić i poświęcić się, podlegać, służyć, towarzyszyć, pozwolić, życzyć, zapobiegać, naigrawać, urągać, grozić, szkodzić, itp. np. Bóg dał człowiekowi rozum i wolę. Pomagaj każdemu, nie szkódź nikomu. Nawet nieprzyjacielowi źle życzyć nie powinniśmy. Zawczasu złemu zapobiegać trzeba. Rodzicom podróżującym towarzyszyły dzieci. Nieprzyjaciel zagrażał miastu.

W języku polskim jest 7 przypadków, podług siedmiu pytań, które są jednakowe na każdy rodzaj i na każdą liczbę. Przypadek 1. Mianujący: Kto? co? 2. Posiadający: do, od kogo? czego? czyj? 3. Dający: Komu? czemu? 4. Ulegający: Kogo? co? 5. Wołacz albo Wołający! 6. Narzędziowy: Kim? czém? z kim? z czém? 7. Przyimkowy: w, na, o, przy, po, Kim? czém?