of Grammatical Terms online
samogłoska głoska
Etymology: od łac. vocales
Samogłoski. Głoski, dla których jedynym źródłem dźwięku są (quasi-)periodyczne drgania wiązadeł głosowych: wobec braku przeszkody w jamach nasady przy wymawianiu samogłosek ma miejsce względnie swobodny przepływ przez kanał głosowy wprawionego w drgania strumienia powietrza. Samogłoska jest więc zmodulowanym przez układ rezonatorów nasady tonem krtaniowym.
Quotations
ROZDZIAŁ PIERWSZY O wymawianiu samogłosek
Y [...] Gdy na końcu położoné przedłużać się nie powinno n.p. to accompany towarzyszyć tu akompeny; lub na końcu piérwszéj zgłoski gdy na téj głos się nie podnosi, n.p. Physician lekarz Fizyszen; położone zaś przez samogłoską brzmi jak polskié n.p. youth młodzież juth.
Głoski dzielą się na samogłoski i spółgłoski. Samogłoski dla tego tak się zowią, iż je same przez się wymówić można, jako-to: a, ą, e, é, ę, i, j, o, ó, u, y.
Uwaga. Dziś samogłoska o, rzadko zamienia się na e, w Rzeczownikach żeńskich.
Przyrostki: ci, że, zchodząc się z samogłoskami w końcu słowa, tracą często swoję końcówkę; i, e, np. twojać matka mówiła, zamiast: twoja ci matka mówiła [...].
Głoski dzielą się na samogłoski i spółgłoski; piérwszych jest jedenaście: a, á, ą, e, é, ę, i, o, ó, u, y.
Samogłoski dzielą się: 1. na otwarte: a, e, o, u. 2. ściśnione: á, é, ó. 3. nosowe: ą, ę. 4. cienka: i, przed którą spółgłoska poprzedzająca wymawia się miękko i delikatnie. 5. gruba: y, przed którą spółgłoska poprzedzająca wymawia się twardo.
Samogłoski są to właściwie tony, które powstają wówczas, jeżeli powietrze z płuc przechodzi przez tchawicę i krtań, a naprężone struny głosowe wydają dźwięczne drgania; od formy zaś, jaką jama ustna przybiera, zależy wymówienie tej lub owej samogłoski; np. a, e, i, o, u, y.
Samogłoska o sposobem wymawiania zbliża się do u; samogłoska zaś e zbliża się do i.
I. Samogłoski. a nie kreskujemy w żadnym wypadku. a w zakończeniach: w II przyp. rzecz. r. m.: imiona osób i zwierząt: ojca, lwa, pająka (lecz wołu).
Gdy jednak po samogłosce następuje dwie lub więcej spółgłosek, uwzględniać lepiej zasady etymologji: ak-tor... tros-ka, klat-ka.
Samogłoska. Samogłoski czyste i nosowe. Samogłoski przednie, środkowe i tylne, samogłoski wysokie, średnie i niskie, samogłoski szerokie i wąskie, samogłoski jasne i pochylone, samogłoski zgłoskotwórcze i niezgłoskotwórcze.
★Samogłoski (pełnogłoski, vocales) dzielą się: a) ze względu na iloczas na ★długie (longae), ★krótkie (breves) i zredukowane.
Samogłoski powstają przy mniej lub więcej otwartej jamie ustnej, np. a, e, i.
Ośrodek zgłoski stanowi samogłoska, z samogłoską mogą się łączyć spółgłoski poprzedzając ja lub następując po niej.
Samogłoski są głoskami zgłoskotwórczymi.