terminów gramatycznych online
liczba podwójna
Liczba podwójna (dualis) to specjalna, dziś nie znana, kategoria gramatyczna, dzięki której rzeczownik przybierał odrębną formę, jeśli trzeba było wyrazić, że mamy do czynienia z dwoma osobami lub przedmiotami.
Cytaty
Mało jest na świecie rzeczy, np. słońce, księżyc, których by więcéj nad jednę nie było; wiele zaś takich znajduje się, których jest mnogo, a przecię jedno tylko mają imie, np. kwiat, gwiazda, matka. Jednoż więc imie z małą odmianą znaczy już rzecz jednę, już mnogą liczbę tychże rzeczy. Odmiana taka zowie się liczbowaniem, czyli odmianą przez liczby, których jest trzy: pojedyńcza, mówiąc o jednej rzeczy, np. córka; [liczba] podwójna, mówiąc o dwóch, np. dwie córce; mnoga, mówiąc o wielu, np. córki.
W starych księgach i w dzisiejszéj mowie pospólstwa, natrafiamy na liczbę podwójną, w któréj przypadki piérwszy, czwarty i piąty są sobie podobne, i kończą się na a, np. dwa łokcia, chłopa, grosza.
Liczba podwójna w imionach rodzaju żeńskiego częściéj i dłużéj była w używaniu, aniżeli w imionach rodzaju męskiego. Odmieniała się jak wyraz dwie […].
Mamy grammatycznych liczb trzy: pojedynczą, podwójną i mnogą. Piérwsza używa się, kiedy o jednéj rzeczy jest mowa, druga kiedy o dwu. [...] Używanie liczby podwójnej teraz w naszym języku coraz mniéj się słyszeć daje.
Liczba podwójna. [...] Ta liczba w pismach staropolskich częściéj, w teraźniejszych bardzo rzadko zdarza się; w mowie zaś potocznej ustnéj po dziś dzień od oświéceńszych rzadko, od pospólstwa częściéj używana bywa, ale tylko z liczebnikami: dwa, oba, obadwa.
W dawniejszych pisarzach znajdujemy bardzo często także liczbę podwójną, któréj pospólstwo po dziś dzień bardzo często używa osobliwie w Wielkiéjpolsce, ale często bez względu czy o dwu osobach, czy o więcéj mówi [...], np. jesteśwa oba, jesteśta oba czy jesteścia wszyscy i t. d. Jest ona oczywistą starosłowiańszczyzną.
Oprócz tego, w dawnéj polszczyźnie, używano także liczby podwójnej na oznaczenie rzeczy parzystych jak: oko, ucho, ręka, itp. Obecnie, liczba ta używa się tylko w owych trzech rzeczownikach (oko, ucho, ręka),— o czém pomówi się na końcu odmian rzeczownikowych.
L. poj. L . mn. L. podwójna