Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

liczba podwójna

Język: polski
EJP 1991, 185 Definicja współczesna

Liczba podwójna (dualis) to specjalna, dziś nie znana, kategoria gramatyczna, dzięki której rzeczownik przybierał odrębną formę, jeśli trzeba było wyrazić, że mamy do czynienia z dwoma osobami lub przedmiotami.

Cytaty

Wszak liczba podwójna, odróżnienie przyimków z i s i wiele innych pięknych własności języka, są już zatracone, i trudno je wskrzesić.

Mamy grammatycznych liczb trzy: pojedynczą, podwójną i mnogą. Piérwsza używa się, kiedy o jednéj rzeczy jest mowa, druga kiedy o dwu. [...] Używanie liczby podwójnej teraz w naszym języku coraz mniéj się słyszeć daje.

Liczba podwójna. [...] Ta liczba w pismach staropolskich częściéj, w teraźniejszych bardzo rzadko zdarza się; w mowie zaś potocznej ustnéj po dziś dzień od oświéceńszych rzadko, od pospólstwa częściéj używana bywa, ale tylko z liczebnikami: dwa, oba, obadwa.

W dawniejszych pisarzach znajdujemy bardzo często także liczbę podwójną, któréj pospólstwo po dziś dzień bardzo często używa osobliwie w Wielkiéjpolsce, ale często bez względu czy o dwu osobach, czy o więcéj mówi [...], np. jesteśwa oba, jesteśta oba czy jesteścia wszyscy i t. d. Jest ona oczywistą starosłowiańszczyzną.

§51. Rodzaj, liczba, przypadek. Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje [...] dwie liczby: pojedyńczą i mnogą [...] W dawnej polszczyźnie istniała nadto liczba podwójna, której szczątki w dzisiejszym języku ogólnym pozostały w takich formach, jak: dwie ręce, uszu, oczu, oczyma, rękoma, na ręku.

Liczba podwójna była niegdyś w dawnej polszczyźnie w powszechnym użyciu, ile razy mówiono o dwu przedmiotach.

Wcześniej wyszedł z użycia miejsc. licz. podwójnej, dopeł. utrzymywał się dłużej w języku.

§ 167. Mianownik, biernik i wołacz l. podw. miał formy na i: oczy moji, twoji, ręce twoji.