terminów gramatycznych online
liczba podwójna
Liczba podwójna (dualis) to specjalna, dziś nie znana, kategoria gramatyczna, dzięki której rzeczownik przybierał odrębną formę, jeśli trzeba było wyrazić, że mamy do czynienia z dwoma osobami lub przedmiotami.
Cytaty
Wszak liczba podwójna, odróżnienie przyimków z i s i wiele innych pięknych własności języka, są już zatracone, i trudno je wskrzesić.
Późniejsze związki i potrzeba porozumienia się jednéj rodziny z drugą na zasadzie dwojéj płci utworzyły liczbę podwójną. Bo zapewne pierwiéj musiano zamiast téj liczby dwukrotnie ja ja powtarzać dla oznaczenia dwojga węzłem najbliższym połączonych.
Nim przystąpimy do wzoru na rzeczowniki w liczbie podwójnéj, musiémy widzieć wzór tej liczby w wyrazie dwa, który jest przyrodzenno wyrazem téj tylko liczby, daje wzory jéj zakończeń, i bez którego rzadko kiedy używają się same rzeczowniki.
Mamy grammatycznych liczb trzy: pojedynczą, podwójną i mnogą. Piérwsza używa się, kiedy o jednéj rzeczy jest mowa, druga kiedy o dwu. [...] Używanie liczby podwójnej teraz w naszym języku coraz mniéj się słyszeć daje.
Liczba podwójna. [...] Ta liczba w pismach staropolskich częściéj, w teraźniejszych bardzo rzadko zdarza się; w mowie zaś potocznej ustnéj po dziś dzień od oświéceńszych rzadko, od pospólstwa częściéj używana bywa, ale tylko z liczebnikami: dwa, oba, obadwa.
W dawniejszych pisarzach znajdujemy bardzo często także liczbę podwójną, któréj pospólstwo po dziś dzień bardzo często używa osobliwie w Wielkiéjpolsce, ale często bez względu czy o dwu osobach, czy o więcéj mówi [...], np. jesteśwa oba, jesteśta oba czy jesteścia wszyscy i t. d. Jest ona oczywistą starosłowiańszczyzną.
§51. Rodzaj, liczba, przypadek. Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje [...] dwie liczby: pojedyńczą i mnogą [...] W dawnej polszczyźnie istniała nadto liczba podwójna, której szczątki w dzisiejszym języku ogólnym pozostały w takich formach, jak: dwie ręce, uszu, oczu, oczyma, rękoma, na ręku.
Liczba podwójna była niegdyś w dawnej polszczyźnie w powszechnym użyciu, ile razy mówiono o dwu przedmiotach.
Wcześniej wyszedł z użycia miejsc. licz. podwójnej, dopeł. utrzymywał się dłużej w języku.
§ 167. Mianownik, biernik i wołacz l. podw. miał formy na i: oczy moji, twoji, ręce twoji.