Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

słowo nijakie

Język: polski

Cytaty

Słowa Czynne, także Niejakie i Nieosobowe znaczące czynność, dobierają w niektórych czasach słowa avoir.

Tak słowa Zaimkowe, jako i Nijakie, Czasują się z słowem être, w czasach Złożonych.

[Verbum] Neutrum. [Słowo] Nijakie.

Słowa oznaczające istnienie lub działanie nie wychodzące po za granice przedmiotu, nazywają się niejakie. To be or not to be, that is the question, Być lub nie być, oto jest pytanie. [...] Mnóstwo jest słów w angielskim języku, które są zarazem czynne i niejakie, a ich znaczenie miarkuje się tylko z przyległych wyrazów.

Słowa niejakie nie mogąc oznaczać działania wywartego na podmiot, nie mają właściwie mówiąc rządu, wyjąwszy te, które przybierają niektóre rzeczowniki dla dopełnienia wyobrażeń, których bez ich pomocy nie mogłyby w zupełności wyrazić. Do tego rzędu należą następujące wyrażenia: I dreamed a dream to night, miałem sen téj nocy. [...]

Słowo nijakie nie pokazuje czynności, ale raczéj jakieś zachowanie się osób lub rzeczy bezwzględnie do drugich, i nie ma żadnego przedmiotu działania.

W § niniejszym poznaliśmy tedy sześć rodzajów słów: 1. czynne przechodnie (chwalić, kochać) 2. czynne nieprzechodnie (pomagać, ufać), 3. [słowo] nijakie (leżeć, stać), 4. zwrotne (chwalić się, leczyć się), 5. zaimkowe (bać się, przechadzać się) i 6. nieosobowe (grzmi, dnieje).

Słowa bywają: a) czynne przechodnie, kiedy oznaczają czynność, przechodzącą na kogo lub na co, np. chwalę (brata), kocham (matkę), ganię (leniwca) [...]; c) nijakie, kiedy oznaczają byt, stan lub czynność, która do niczego się nie odnosi, np.: Bóg jest, wiatr wieje, deszcz pada, obraz wisi, zegar idzie, dziecię śpi [...].

Słowo wyraża czynność lub stan pewnej osoby lub rzeczy; np. czytam, niesiesz, strzeże, płynie, rośnie, leży, i t. d. Stąd dwa główne działy słów: 1) słowa wyrażające czynność, jak np. czytać, nieść, [...] i te nazywamy czynnemi, 2) słowa wyrażające stan istoty jakiej, jak np. rosnąć, stać, siedzieć, leżeć, spać, odpoczywać, świecić, schnąć, więdnąć, gasnąć, i t. p. i te noszą nazwę słów nijakich.