terminów gramatycznych online
zdanie poboczne
Zob. zdanie podrzędne
Cytaty
Takie zdania, które powstały przez rozwinięcie jakiej części zdania pierwotnego, nazywamy zdaniami pobocznemi, albo podrzędnemi, a pierwotne zdania - zdaniami głównemi. Między zdaniami pobocznemi a głównemi taka zachodzi różnica, że zdanie poboczne samo przez się nigdy całkowitej myśli nie wyraża, i dlatego jest niezrozumiałe, dopiero w połączeniu z zdaniem głównem, staje się zrozumiałem: - przeciwnie zaś zdania główne same przez się wyrażają myśl całkowitą i zrozumiałą [...].
Zdania podrzędne są takie zdania, które chociaż mają swój własny podmiot i swoje własne orzeczenie, przecież same przez się zrozumiałej myśli nie wyrażają. Zdania podrzędne nazywają się także pobocznemi albo zależnemi, albowiem zawsze od jakiegoś słowa w zdaniu głównem zależą, np. Bóg, który niebo i ziemię z niczego stworzył, jest wszechmocny. Zdanie: który niebo i ziemię z niczego stworzył, nie czyni samo przez się zrozumiałej myśli i jest zależne od słowa: Bóg.
Formy na ąc, dziś nieodmienne, niosąc, siedząc, czytając ,... używają się przysłówkowo (to jest bez różnicy rodzajów i liczb) w zdaniach pobocznych dla wyrażenia czynności współczesnej z czynnością zdania głównego: np. słucham mowy stojąc.
Zdanie złożone. Współrzędnie: Żołnierz strzela, Zdanie główne, Pan Bóg kule nosi. Zdanie główne. Podrzędnie: Dobry jak chleb, Zdanie główne, gdy nie ma kołacza, Zdanie poboczne.
Zdania współrzędne [...] Pod względem formalnym rozróżniamy zdania: spójnikowe: Żniwo boże szło, ale kąkol rósł [...] i niepołączone: Nil przybiera: będzie dużo chleba [...]. Zdania główne: Wyruszyliśmy w drogę, nadrzędne (względem pobocznego), poboczne: gdy słońce wschodziło, podrzędne (względem głównego).