Historical dictionary
of grammatical terms online

tryb oznajmujący

Language: polski
EJP 1991, 363 Contemporary definition

Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. W obrębie tej kategorii gramatycznej tryb oznajmujący jest jej członem nienacechowanym [...] funkcjonalnie i morfologicznie; formy tego trybu oznaczają zwykle czynność traktowaną jako rzeczywista.

Quotations

Shall posiłkuje czas przyszły trybu oznájmującégo, przeszły niezłożony, i przyszły trybu życzącégo, kiedy się oznacza przymuszenié, powinność, obowiązek. I tym sposobem w czasie przyszłym trybu oznájmującégo. I shall, Thou shalt, He shall, We shall, you shall, They shall.

Ought jest jednym z czasów przeszłych słowa to owe bydź powinnym: bo to słowo ma ich dwa owed i ought. Piérwszy prawie zawsze jest używanym, kiedy idzie o dług pieniężny lub inny jakiéj rzeczy, w któym przypadku drugi się nie używa; tak dalece, że się zdaje, iż zwyczáj zupełnie go poświęcił trybowi oznajmującemu możność, którego on jest znakiem.

Tryb oznajmujący, który wyraża działanie bezwarunkowo, to jest że takie działanie jest, było lub będzie [...].

Tryb oznajmujący wyraża czynność nasza lub drugich bez żadnego rozkazu i wątpliwości, a po prostu opowiada, że coś się dzieje lub stało.

Tryb oznajmujący oznajmia, która z trzech osób gramatycznych, i w jakim czasie wykonywa swe działanie, czynność, istnienie, np. uczę się, nauczycie się, będziesz się uczyła: przędę, przedłyśmy, uprzędzie i t.d.

Zestawiwszy dwa wyrazy: kupiłem i kupiłbym, widzimy dwie formy jednego słowa, dwa sposoby wyrażenia, dwa tryby. Pierwszy nazywa się trybem oznajmującym, bo wyraża, oznajmia czynność rzeczywistą; drugi nazywa się trybem warunkowym, bo wyraża czynność warunkową, która zależy od okoliczności, warunków.

Tryby i klasy czasowników.

„Józef pisze list, Jan już list napisał, a Helena dopiero napisze". W tem zdaniu mamy trzy czasowniki (verbos): pisze, napisał, napisze. Wszystkie trzy są w trybie oznajmującym (modo indicativo), ale każdy w innym czasie (tempo) [...].