of Grammatical Terms online
tryb oznajmujący
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. W obrębie tej kategorii gramatycznej tryb oznajmujący jest jej członem nienacechowanym [...] funkcjonalnie i morfologicznie; formy tego trybu oznaczają zwykle czynność traktowaną jako rzeczywista.
Quotations
Czas Teraźniejszy Trybu Oznajmującego. Wyraża rzecz która się teraz staje.
[Verborum Modi] Indicativus. [Słow tryby] Oznajmujący.
Mamy jednakże 1) tryb oznajmujący, którego używamy na obwieszczenie, że sprawa lub okoliczność jaka, prawdziwie i rzeczywiście znajduje się w rzeczy, i do niéj całkowicie należy, np. mój przyjaciel jest pracowitym; ojciec kocha syna.
Tak dodawane, są równie cechą trybu bezokoliczncgo, jak w trybie oznajmującym są cechą 1széj osoby dodawane do pierwiastku litery m, lub am, ę, lub ję, lub uje.
Słowo jadł, powinnoby, podług form zwyczajnych, mieć w trybie oznajmującym jedzie, lecz gdy jedzie pochodzi od jechał, słowo przeto jadł ma tryb oznajmujący nieforemny je.
Tryb oznajmujący, który wyraża działanie bezwarunkowo, to jest że takie działanie jest, było lub będzie [...].
Tryb oznajmujący tak jest nazwany, że przezeń oznajmujemy istnienie lub działanie i razem wskazujemy kto istnieje i działa. Old men forget, Starzy ludzie zapominają.
Tryb jest to pewna odmiana słów, stósująca się do pewnych okoliczności, z jakiemi sąd czyli zdanie o rzeczach jest połączone. [...] Mamy ich [...] pięć: bezokoliczny, oznajmujący, warunkowy, łączący i rozkazujący.
Tryb oznajmujący jest jasne wyszczególnienie sądu, czyli zdania o przeczy połączonego z okolicznościami czasu, osoby, liczby, rodzaju i t. d.; np. ja widzę, widziałem, będę widział i t. d. [...] Słowo położne w trybie oznajmującym z imieniem wyraźnym lub domyślnym, składa myśl zupełną i zrozumiałą, np. człowiek pracuje.
Tryb oznajmujący mieści w sobie czasów: siedm', razem niedokonanych i dokonanych.
Tryb oznajmujący oznajmia, która z trzech osób gramatycznych, i w jakim czasie wykonywa swe działanie, czynność, istnienie, np. uczę się, nauczycie się, będziesz się uczyła: przędę, przedłyśmy, uprzędzie i t.d.
Zestawiwszy dwa wyrazy: kupiłem i kupiłbym, widzimy dwie formy jednego słowa, dwa sposoby wyrażenia, dwa tryby. Pierwszy nazywa się trybem oznajmującym, bo wyraża, oznajmia czynność rzeczywistą; drugi nazywa się trybem warunkowym, bo wyraża czynność warunkową, która zależy od okoliczności, warunków.
Tryb oznajmujący, jeżeli oznajmujemy, stwierdzamy, że czynność pewna odbywa się, odbywała, lub będzie się odbywać; np. pracujecie, uczyliśmy się, napiszesz.