Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

tryb rozkazujący

Język: polski
EJP 1991, 363 Definicja współczesna

Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.

Cytaty

Trybów jest w polskim języku 4:

1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].

3ci: [tryb] Rozkazujący (Imperativus), przedstawia on czynność w sposobie rozkazującym, np. znaj, niech zna, znajmy, znajcie, niech znają.

TRYB ROZKAZUJĄCY (MODUS IMPERATIVUS).

Czas teraźniejszy (praesens)

znaj [...].

3cia osoba l. p. trybu rozk. formuje się zawsze z trzeciej osoby l. p. czasu teraźn. trybu oznajm. przez dodanie syllaby niech, np. zna, niech zna; mówi, niech mówi i t. d.

Rozkazujący, imperativus.

TRYB ROZKAZUJĄCY Znaczy rozkazowanie, proszenie, lub napominanie. [...] Bez nalegania. Pierwszej osoby nie ma Bądź (ty) (znany, a, e [...] Z naleganiem. [...] Bądźże znany i t. d. Niechże będzie znany.

W trybie rozkazującym czasowników: rób, róbmy, róbcie [...] w imiesłowach rodz. męskiego l. p. wiódł, bódł, wlókł i t. p.

KOŃCÓWKI. Końcówka ij w trybie rozk. pisać etymologicznie ij yj (nie iej) np.: rwij (nie rwiej).

„Pisz, piszcie!" jest tryb rozkazujący (modo imperativo), bo wyraża rozkaz, prośbę lub upomnienie.

Tryb rozkazujący (modo imperativo) ma tylko dwie formy, mianowicie: 2-gą osobę liczby pojedynczej i 2-gą osobę liczby mnogiej.

Tryb orzekający, przypuszczający i rozkazujący.