terminów gramatycznych online
tryb rozkazujący
Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Tryb rozkazujący służy do wyrażania polecenia, zakazu lub życzenia (użycie optatywne t. rozkazującego); chęć wywołania i słuchacza określonej reakcji.
Cytaty
TRYB ROZKAZUJĄCY Znaczy rozkazowanie, proszenie, lub napominanie. [...] Bez nalegania. Pierwszej osoby nie ma Bądź (ty) (znany, a, e [...] Z naleganiem. [...] Bądźże znany i t. d. Niechże będzie znany.
Tryb jest to pewna odmiana słów, stósująca się do pewnych okoliczności, z jakiemi sąd czyli zdanie o rzeczach jest połączone. [...] Mamy ich [...] pięć: bezokoliczny, oznajmujący, warunkowy, łączący i rozkazujący.
Tryb rozkazujący oznacza przymówienie, czyli zalecenie komuś wykonania lub zaniechania jakiego sądu, czyli zdania, np. pisz! nie pisz! pracujcie! nie próżnujcie! i t. d.
Tryb rozkazujący nie ma żadnej cechy głównéj, ale tylko przydatkowe dlatego, że się formuje od trybu oznajmującego z pewnym przydanym zakończeniem, np. tryb oznajmujący: gra, tryb rozkazujący: graj, grajmy, grajcie i t. d.
Tryb rozkazujący mieści w sobie czasów cztéry, razem niedokonanych i dokonanych, osobistych i nieosobistychm np. czytaj! przeczytaj! czytać było! przeczytać było!.
Tryby wyrabiają się w stanach, a są następujące: [...] 4. Tryb wykrzyknikowy, rozkazujący, w którym wyrobiony jest rozkazowiec; — ma tylko jeden zwrot z czasów teraźniejszego i przyszłego pomieszany, wszakże obecnemu najwłaściwszy; odmienia się przez iloskazy, a w nich przez trzy posługi, osobne dla sprawomianów jednorazowych, jednociągłych i powtarzanych, np.: kropniéj, krop, wykrop, wykrapiaj.
W grammatykach ta posługa trzecia (osoba piérwsza) trybu rozkazującego jest opuszczoną, a ma prawo stanąć tam również posługą piérwszą (osobą trzecią).
Rozkazowiec .... Tryb rozkazujący.
Tryb rozkazujący wyraża czynność, którą nakazujemy jakiejś osobie, ale która jeszcze wykonaną nie jest.
Taki tryb czyli sposób mówienia, w którym się przebija wołanie, prośba lub rozkaz, nazywamy ogólnie trybem rozkazującym .
Tryb rozkazujący, zapomocą którego ujawniamy naszą wolę; np. pracuj, uczmy się, piszcie.
§ 261. Rozkaźnik czyli tryb rozkazujący. Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.
Tryb rozkaz. weźmi, później weźmij, weźmijmy...; obok tego ma formy: weź, weźmy, weźcie.