terminów gramatycznych online
czas
Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.
Cytaty
Słowo co jest? Część mowy z czásem i osobą krom spadku spráwiáć nieco ábo cierpieć ábo żadnego z tych známionując.
VErbum quid est? Pars orationis cum tempore et persona sine casu agere aliquid aut pati aut neutrum significans.
Słowu ile przypada: Siedṁ. Ktore: Jákość, sprzężenie, rodzaj, liczbá, wyobráżenie, czás i osobá.
Verbo quot accidunt? Septem. Quae? Qualitas, coniugatio, genus, numerus, figura, tempus et persona.
A. Odmian grammatycznych jest siedm. Nazywają się one i znaczą jak następuje:
1wsza: Stopniowanie; [...].
5ta: Czasowanie; jest odmiana słów dla oznaczenia czasu, kiedy jest czynność jako wykonana, np. pisać, piszę, pisałem , pisałem był, będę pisał.
Wyrazy do dziewiątej części mowy należące odmieniają się, a to czworako:
1) Przez Tryby (Modus), np. czytać, czytam, czytaj, czytałbym.
2) Przez Czasy (Tempora), np. czytam, czytałem, czytałem był, będę czytał.
3) Przez Liczby (Numeros), np. czytam, czytamy [...].
Trzy są główne czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły, i dwa podrzędne, przeszły nieokreślny i zaprzeszły. Z tych dwa pierwsze tylko są nieskładane, inne tworzą się zapomocą słów posiłkowych.
Oprócz tych cztérech trybów [...] są jeszcze dwa tryby stanowe [...] 6. Czasownik, tryb, w którym piérwiastek przerobiony zostaje na czasy, a tych jak wyżej przytoczono jest cztéry: a, przeszły, b, teraźniejszy, c, przyszły, d, dawny.
Czasownik .... Odmiana słów przez czasy, przyjęta za tryb osobny.
Odmiana zakończeń w słowach, za pomocą któréj oznaczamy czas bytu, stanu i czynności, nazywa się czasowaniem czyli odmianą przez czasy.
Czasowniki mają rozmaite czasy. Tak na prz.: czytam, czytasz, czyta, czytamy, czytacie, czytają — jest czas teraźniejszy; czytałem, czytałeś, czytał, czytaliśmy, czytaliście, czytali jest czas przeszły; przeczytam, przeczytasz, przeczyta, przeczytamy, przeczytacie, przeczytają — jest czas przyszły.
Strona czynna.
Czasy.
§ 97. Na wschodzie świta prześliczna zorza, [...].
Czasowniki, oznaczające czynność, która się teraz albo zwykle odbywa, położone są w czasie teraźniejszym.