Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

słowo czasownik

Język: polski
Geneza: tłum. łac. verbum
EJO 1999, 541 Definicja współczesna

Słowo [...] 2. W starej tradycji terminologicznej - synonim czasownika, por. do dziś używany termin „słowo posiłkowe”.

Cytaty

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]

IXta: Słowo (Verbum), np. czytać, pisać, bić i t. d.

Chcąc słowa polskie, bądź to jednotliwe albo częstotliwe, bądź to dokonane albo niedokonane czasować, trzeba uwa­żać na zakończenie trybu bezokolicznego.

Nazywam wyrazotwornią a nie zrodłosłowem dlatego, że ta część Grammatyki zawiera prawidła takie, które nauczają nie tylko jak się Słowa, ale jak się wszelkie wyrazy tworzą. Przez Słowo bowiem rozumie się w Grammatyce tylko same Verbum łacińskie.

Rozumiem, iż Grammatyka moja każdemu nad językiem polskim filozoficznie zastanawiającemu się, i dlatego miłą będzie, że zawiera rozmaite nowe uwagi o języku polskim, jakiemi są; owa o źródle języka polskiego, na k. 181, i rozbiór właściwości słów polskich na k. 91. Ta bowiem właściwość słów (verborum), nadaje taką doskonałość językowi polskiemu, przez którą on wszystkie inne celuje.

Czasowniki czyli słowa są to takie wyrazy, które oznaczają czynność, byt, stan, wogóle zachowanie się jakiéj osoby lub rzeczy, np. wiatr wieje, siostra szyje, brat czyta, uczeń uczy się, ojciec śpi, dom wali się, żołnierze walczą, ojciec rachuje, koń ciągnie, pies szczeka itd.

Jeżeli orzeczeniem jest słowo, to zgadzać się powinno z podmiotem w osobie i liczbie, a w czasie przyszłym, przeszłym i w trybie przypuszczającym, także i w rodzaju, np. (Ja) piszę. (Ty) czytasz. Brat uczy się. Nauczyciel będzie upominał. Siostry będą pisały. Żołnierze będą walczyli. Dziecię bawiło się. Siostra pisała. Bracia odjechali. Siostry odjechały. Państwo są w domu. Oboje są zdrowi.

§ 253. Pojęcie i podział słów. Słowo wyraża czynność lub stan pewnej osoby lub rzeczy; np. czytam, niesiesz, strzeże, płynie, rośnie, leży, i t. d.