terminów gramatycznych online
słowo czasownik
Geneza: tłum. łac. verbum
Słowo [...] 2. W starej tradycji terminologicznej - synonim czasownika, por. do dziś używany termin „słowo posiłkowe”.
Cytaty
Rowna tej wątpliwość jest o rządzeniu słow imionami: Na przykład: Pospolicie mowiemy, Dwoch mi powiedziało [...] Tu zdają się słowa źle rządzić imionami, gdy te w Rodzącym, albo w oskarżającym spadku kładę, ktore w mianującym położone bydź powinny: Dwaj mi powiedzieli.
Toż samo, co o Imionach mowiemy, twierdzić można o słowach: ponieważ z ruska-słowiańskiego Tworo, Tajo, Sochranijo, Sopratajo etc. mamy podobne polskie: Stwarzam, Taję.
Wszystkie wyrazy, składające mowę polską, dzielą się na dwa główne szeregi: piérwszy wyrazów odmiennych, drugi wyrazów nieodmiennych; a każdy szereg podziela się na cztéry części, z których każda ma własne nazwisko. Te nazwiska są następujące: w szeregu wyrazów odmiennych: 1) Imie, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłów; w szeregu wyrazów nieodmiennych: 5) Przyimek, 6) Przysłówek, 7) Spójnik, 8) Wykrzyknik.
Po imieniu najprzedniejsze jest w mowie ludzkiéj słowo, bo bez niego, nie byłoby zupełnéj myśli, czyli sensu; ponieważ nie byłoby takiego wyrazu, który znaczy sąd czyli zdanie o rzeczy; gdybym mówił np. człowiekiem, list twój, ci zegarek, nikt by mnie nie zrozumiał. Dopełniwszy zaś sensu przez przydane słowo, wyrażające sąd czyli zdanie o człowieku, liście, zegarku, każdy mnie zrozumie.
Słowa polskie, tak jak i inne części mowy, co do zewnętrznéj formy uważane, dzielą się na piérwotne […] i na pochodne […]; na niezłożone […]; złożone […] i dwa razy złożone […].
[...] Przymiotniki i słowa, w tém się zgadzają, że oboje za predykat służyć mogą. Ta jednakże między niemi zachodzi różnica, że przymiotnik bez łącznika, to jest słowa posiłkowego być obejść się nie może; słowo zaś nie potrzebuje go, bo go w sobie zawiera [...].
Słowo w polskim języku biorąc ogólnie znaczy wszelki wyraz mający jakiekolwiek wyobrażenie: uważając zaś po grammatycznemu, słowo znaczy są czyli zdanie o rzeczy; gdyż ono właśnie okazuje stan w jakim znajduje się osoba, lub rzecz o któréj jest mowa, np. człowiek pracuje, pies szczeka, książka leży i t. d.
Słowo jako jest część mowy oznaczająca sąd czyli zdanie o rozmaitych rzeczach, tak téż dzieli się rozmaicie i ma różne nazwiska: 1. Słowa czynne [...]. 2. Słowa bierne [...]. 3. Słowa nijakie [...]. 4. Słowa zaimkowe [...]. 5. Słowa okoliczne [...]. 6. Słowa posiłkowe [...]. 7. Słowa względem swego pochodzenia są także rozmaite: a) Słowa piérwotne [...]. b) Słowa pochodne [...]. c) Słowa złożone [...]. d) Są także słowa pojedyncze, swojskie, cudzoziemskie i t. d. [...]. 8. Słowa względem swojéj odmiany czyli czasowania, dzielą się jeszcze następnie: a) Słowa osobiste [...]. b) Słowa nieosobiste [...].
Słowa polskie jakiegokolwiek bądź z poprzedzających gatunków, dzielą się jeszcze na: 1. Słowa niedokonane [...]. 2. Słowa dokonane [...]. 3. Słowa częstotliwe [...]. 4. Słowa jednotliwe.
Jak słowa mają rozmaite znaczenie i dzielą się na liczne gatunki, tak téż między częściami mowy mają najwięcéj odmian; gdyż odmieniają się przez tryby, czasy, osoby, liczby i rodzaje: wszystkie odmiany słowa razem wzięte zowią się: czasowaniem.
§ 253. Pojęcie i podział słów. Słowo wyraża czynność lub stan pewnej osoby lub rzeczy; np. czytam, niesiesz, strzeże, płynie, rośnie, leży, i t. d.