of grammatical terms online
liczba pojedyncza
Liczba. Kategoria gramatyczna, której podstawowa funkcja polega na sygnalizowaniu jednostkowego lub niejednostkowego (wieloelementowego) charakteru desygnatu rzeczownika. We wszystkich jęz. mających kategorię gramatyczną l. jej podstawę stanowi l. mnoga, czyli (łac.) pluralis (wielość desygnatów) i l. pojedyncza - singularis (brak sygnalizacji wielości desygnatów).
Quotations
Liczba pojedyncza używa się, gdy o jednym tylko przedmiocie jest mowa.
L. poj. we wszystkich przypadkach: dominium.
Odmiana Przymiotników, pierwotnie równa odmianie Rzeczowników, tak się już udzielnie wykształcała, iż tylko w Narzędniku i Miejscowniku licz. poj. cecha rzeczownikowa -em dochowuje się z uszczerbkiém zalet językowych.
Z dwóch postaci naczelnym utwarzają się dwa czasy naczelne: czas teraźniejszy (lub przyszły lica dokonanego) i czas przeszły; [...] a ich znamiona uwidaczniają się najlepiéj w 3ciéj osobie liczby pojed., gdzie nie ma cechy osobowéj.
Wzór 1, pojed. licz.
Mia. Narod
Pos. Narodu
Cel. Narodowi
Bier. Narodu
Woł. O Narodzie!
Nar. Narodem
Miej. w Narodzie
W liczbie pojedyńczej 4ty przypadek biernik, u nas dwojako się używa jak w pierwszym wzorze już powyżej umieściłem, trzeba bardzo na to uważać, i nie będę w następnych powtarzać tego. Np. mówią w 4tym przypadku Trzeba Szukać, pytanie (w 4m) kogo? Osoby, żony, panny, odpowiedź słyszymy; a znaleźć kogo chcesz? Osobę, żonę, pannę, tu czynność niedokonana, szukać i dokonana znaleźć naprzemian wszędzie się łączy zawsze.
Dział I. Stanowią ogólne przymiotniki wszystkie kończące się w pojedyńczej liczbie na y, a w mnogiej na i. Jako: Gruby, grubi, ba, be.
§ 51. Rodzaj, liczba, przypadek. Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje [...], dwie liczby: pojedyńczą i mnogą; np. syn synowie, woda wody, zwierzę zwierzęta i t. p.
Niektóre rzeczowniki mają w dopełniaczu l. p. raz zakończenie a, drugi raz u.
Nadto rzeczowniki, zakończone w mianowniku l. pojed. na spółgłoskę podniebienną czyli zmiękczoną, miały często w mianown. l. mn. zakończenie -ewie, jak np. królewie, mężewie.
Rozpowszechnieniu tych ostatnich jak i poprzednich form na -a sprzyjała także ta okoliczność, że dopełniacze licz. pojed. powyższych rzeczowników, mając stale końcówkę u (dokumentu, faktu), tym samym dostatecznie się wyróżniły od form na a licz. mn. (dokumenta, fakta).
§ 76. Wzór 1-szy: rzeczowniki rodzaju nijakiego, zakończone w mianowniku l. pojedyń. na o.
- Narzędnik liczby pojed. kończy się na -em, podobnie jak w męskich [...]; np. miasto miastem.
W konjugacji: w 1-ej osobie 1. pojed. niosę, biorę, piszę i t. p. [...]
Końcówka m nie ę w 1 osob. l. poj. czasowników umieć, rozumieć, śmieć: umiem, rozumiem, śmiem, na podstawie analogji: wiem.
W II. p. l. p. i l. mn. rzecz. r. ż. na ja mają końcówki ji: tej kolonji i tych kolonji itd.