of grammatical terms online
przypadek
Przypadek jest morfologiczną kategorią fleksyjną imion. Podstawową funkcją kategorii przypadka jest funkcja składniowa, polegająca na sygnalizowaniu związków syntaktycznych istniejących między składnikami wypowiedzenia.
Quotations
Uwaga. Co się tyczy używania przypadków: mnie i mi, mię i mnie, tobie i ci, ciebie i cię, onego, niego, jego i go: o tym będzie w Szykowni.
Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.
Kopczyński zaprowadził do języka i do ortografii wiele nawet rzeczy zupełnie nowych; [...] Kazał 6ty przypadek przymiotników rodzaju nijakiego kończyć na ém, nie na im; kazał pisać ramie, nie ramię.
Jakoż w przymiotnikach, w 6tym i w 7mym przypadku, język nasz nie wymagał koniecznie odróżnienia rodzaju nijakiego. W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.
Słowa: nazywać się, i być, rządzą dwoma przypadkami: mianownikiem podmiotu i mianownikiem epitetu, przymiotnika, opowiednika np. ja jestem nieszczęśliwy, on się nazywa Krasicki. Częściej jednak te słowa rządzą przypadkiem 6ym: on jest nieszczęśliwym.
Wszelakie imiona polskie odmieniają się tak w liczbie pojedynczéj, jako téż podwójnéj i mnogiéj przez siedm przypadków.
Przypadki poznają się, z pytań, zakończenia i rządu wyrazów. Pytania przedniejsze są trojakie: na osoby i rzeczy żyjące, kto? na rzeczy nieżyjące, co? na imiona przymiotne i insze jaki? jaka? jakie?.
Kopczyński [...] i Dworzecki [...] nadają przypadkom różne nazwiska, np. mianownik i czynnik, dopełnik i dopełniacz, celownik i dążnik, biernik, wołacz i wzywacz, narzędnik, miejscownik, ale ponieważ podług mego zdania, te wszystkie nazwiska nie są stósowne do rozmaitych okoliczności, które jeden przypadek zwykle wyraża, przeto je pomijam i i nazywam przypadki liczbami porządkowemi, np. piérwszy, drugi, trzeci i t. d.
W każdej liczbie mamy w języku polskim siedm przypadków. Przypadki te poznajemy po pytaniach, na które każdy z nich odpowiada.
§ 24. Pan idzie; dałem pan-u; spotkałem pan-a; jechałem z pan-em i t. p. — Skała stoi; odtłukłem kawał skały; siedzę na skal-e i t. p. Rzeczowniki pan i skała zmienialiśmy tu rozmaicie, aby wyrazić, w jakiem położeniu znajdował się pan lub skała, co się z nimi działo.
Zmiany rzeczowników, które oznaczają rozmaite położenie osób lub rzeczy, nazywają się przypadkami.