Historical dictionary
of grammatical terms online

przypadek

Language: polski
EJP 1991, 275 Contemporary definition

Przypadek jest morfologiczną kategorią fleksyjną imion. Podstawową funkcją kategorii przypadka jest funkcja składniowa, polegająca na sygnalizowaniu związków syntaktycznych istniejących między składnikami wypowiedzenia.

Quotations

Kopczyński zaprowadził do języka i do ortografii wiele nawet rzeczy zupełnie nowych; [...] Kazał 6ty przypadek przymiotników rodzaju nijakiego kończyć na ém, nie na im; kazał pisać ramie, nie ramię.

Jakoż w przymiotnikach, w 6tym i w 7mym przypadku, język nasz nie wymagał koniecznie odróżnienia rodzaju nijakiego. W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.

Wyrazu spadek dla tego użyłem, iż pisząc jedno pod drugiem coraz inne zakończenie spadkowe rzeczownika, kształtują się stopnie jak w wodospadzie jakim: np. Jan, Jan-a, Jan-ie, Jan-owi, Jan-owie, gdy tym czasem Przypadek wydaje się przetłumaczeniem łacińskiego casus, bo ^Kopczyńskiego^, przypada w mowie odpowiadać jednémże imieniem na różne pytania (a), jest za ogulne, a tego przypada można jeszcze użyć w różnych przypadkach, ludzkich czynności, stosunków i t. d. t.d.— 1е. W ten a w ten dzień przypada uroczystość jaka, termin czego, paroxism, i t. d. 2e Ktoś komuś przypada krewnym, jako stryjecznym, wujecznym, i t. d. 3e Jakaś potrawa przypada komuś do smaku, to jest, podoba mu się. 4e. Przypada ktoś do kądś lub do kogoś, t. j. nagle i pilno przybywa. 5e Z działu jakiego przypada na kogoś tyle a tyle, i t. р. —

Gramatycy angielscy wykazują trzy przypadki w swoim języku [...].

Resztę przypadków tworzą przez dodanie of do czwartego na drugi, to do tegoż na przypadek trzeci.

Przypadkowanie jest to odmiana grammatyczna, która pokazuje jak nam jaki wyraz przypada do myśli. Np. Taki wyraz jak kwiatek przypada mi do myśli jako rzecz, które jest; kwiatem, jako rzecz, którą się bawię lub zachwycam; kwiatka, jako rzecz, któréj nie chcę lub pragnę, i właśnie te okoliczności, w jakich kwiatek się znajduje, przypadkami nazywam.

Przypadki poznają się głównie po słowie, daléj po przyimku, po pytaniu, a niektóre i po zakończeniu.

Z tych siedmiu pytań wynikło tedy siedem zmian końcówkowych. Zmiany te nazywamy przypadkami rzeczownika – "przypadkami" dla tego, że tu rzeczownik znajduje się w coraz innem położeniu, w coraz innym przypadku.

Przypadkowanie.

Rzeczowniki i przymiotniki polskie mają 7 przypadków (casos) [...]. Przypadkowanie rzeczowników portugalskich uskutecznia się za pomocą przyimków: de, a, por, em, które łącząc się z przedimkiem ulegają skróceniu, (ściągnieniu).