Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

spadek

Język: polski

Cytaty

DonCul/1560, s. [23] ([23]-[24]) Definicja

CASUS. Spadek. Casus nominum quot sunt? Sex. Qui? Nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, et ablativus. Per hos enim casus, omnium generum nomina, pronomina, participia declinantur.

Quid est casus? Est gradus declinationis, vel finalis variatio dictionum.

[Ile jest przypadków imion? Sześć. Jakie? Mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, wołacz i ablatyw. Przez te bowiem przypadki odmieniają się imiona, zaimki i imiesłowy wszystkich rodzajów. Co to jest przypadek? Jest to stopień deklinacji, albo celowa zmienność słów.]
Duch/1699, s. 35 Definicja

Sześć są kazusy álbo spadki, ktore są, Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Miánujący, Rodzący, Dawájący, Oskarżájący, Wzywájący, Oddalájący.

Nominatif, Génitif, Datif, Accusatif, Vocatif, Ablatif.

Duch/1699, s. 36 Definicja

Máłą liczbę, i wielką, będę często znáczył [...] przez ábrewiacye sing. plur. [...]. Tákże spadkow tákowemi partikułámi, nom. miánujący; gen. rodzący; dat. dawájący; acc. oskarżájący; voc. wzywájący; abl. oddalájący. álbo też jedną tylko literą N. G. D. A. V. A.

Duch/1699, s. 38

Imioná [...] nie deklinują się same przez się jáko w Łacińskim i Polskim języku; to jest, że ják się najdują w miánującym spadku, ták i we wszystkich spadkách tęż záchowują terminácyą, w żadnym się spadku nie odmieniájąc.

Cell/1725, s. 29

Albo w niektorych tylko Casusách (spadkách) A teć znowu są, álbo. μονόπτωτα [monóptōta]: semel cadentia, jáko despicatui, natu, rogatu. δίπτωτα [díptōta], bis cadentia: fors, fortè: suppetiae, suppetias. τρίπτωτα [tríptōta], ter cadentia. Vis, vim, vi dica, dicam, dicas. τετράπτωτα [tetráptōta], quater cadentia. situs, situm, situ. Pl. situs Pleśń, plugástwo. Πολύπτωτα [polýptōta] pluries cadentia, ktorym tylko ná jednem, álbo niektorych Casusách schodzi. Jáko Gen. Pl. Z os oris i sol. precis, opis, frugis, vicem vice.

Fook/1768, s. 8 (7-8)

Les Cas sont les changements de la terminaison des Noms. On veut que les Cas soient au nombre de six; Nominatif, Genitif, Datif, Accusatif, Vocatif, et Ablatif.

[...]

Casus czyli spadki Imion, są odmiany końca słow. Liczy się ich sześć: Nominativus, mianujący, Genitivus, rodzący, Dativus, dający, Accusativus, oskarżający, Vocativus, wzywający, Ablativus, odbierający.

Fook/1768, s. 33

Przytoczone argumenty przeciw rodzimej terminologii nie na wiele się jednak zdały. Znaleźć ją można i w gramatyce łaciny F. Fookowitza [...].

Flexio — nachylanie, infleksyja, declinatio — deklinacyja [...], casus nominativus — spadek, kazus mianujący, nominatyw (s. 10), genetivus — rodzący, genityw (s. 10), dativus — dający, datyw (s. 188), accusativus — oskarżający, akkuzatyw (s. 200), vocativus — wzywający.