Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas przyszły futurum

Język: polski
EJP 1991, 39-40 Definicja współczesna

Czas jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Cz. przyszły [oznacza] akcję mającą się zdarzyć w przyszłości; formy cz. przyszłego często ponadto sygnalizują postawy modalne (por. np. użycie czasu przyszłego w funkcji trybu rozkazującego: Pójdziesz tam natychmiast!).

Cytaty

A przyszły czás tegoż to obyczáju w i w syllábę kończystą, jáko miłuję będę miłował, jestem miłow[an].

Et futurum tempus eiusdem modi in bo et in bor syllabam mittit, ut amo amabo, amor amabor.

Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały. T. praeteritum plus quam perfectum. Czas przeszły więcej jak doskonały, albo krocej, Czas za-przeszły. Tempus futurum. Czas przyszły.

Rozważywszy jednak tworzenie się naszych czasów, okazuje się widocznie, że tryb rozkazujący w ogóle tworzy się z trzeciéj osoby liczby pojedynczéj czasu teraźniejszego słów niedokonanych, a czasu przyszłego słów dokonanych, w piérwszéj i drugiéj formie dodając głoskę j, jako to: kocha, da, otwiera; kochaj, daj, otwieraj.

Czas przyszły. Wiedzieliśmy już co znaczą shall i will, i dla czego te słowa ułomne posiłkują innym w czasie przyszłym. [...] will kładzie się z pierwszą osobą, shall z drugą i trzecią liczby pojedyńczéj i mnogiéj, i czas tym sposobem wyrażony nazywa się przyszły rozkazujący.

Stosownie do tego, w jakim czasie odbywa się czynność wyrażona słowem, rozróżniamy odpowiednie formy czasowe, a mianowicie w dzisiejszej polszczyźnie mamy: czas teraźniejszy, przeszły, zaprzeszły (o ile czynność odbyła się przed inną przeszłą) i czas przyszły.

§ 274. Czas przyszły w języku polskim, podobnie jak i w innych słowiańskich, ze względu na formę bywa dwojaki: złożony i niezłożony, zależnie od tego, czy słowo jest postaci niedokonanej, czy też dokonanej.