terminów gramatycznych online
samogłoska skontrahowana
Język: polski
- Głosownia: Mał/1879
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
Cytaty
W polskim języku mámy wpráwdzie czyste e po spółgłoskach twardych, lecz takowe nie wynurzá się nigdy jak w greczyznie wprost s piérwotnego a bezpośrednio, lecz przez wpływ fonetycznéj analogiji dopiéro pośrednio ze starosłowiańskiego o [...], np. z moje, tvoje, svoje, powstają formy kontrahowane: me, tve, sve. O stosunkach greckich, starosłowiańskich i polskich o, e, mówiliśmy dlá tego tak obszernie, gdyż bez tego wywodu trudnoby nám było pojąć jasno naukę o kontrahowanych samogłoskach polskich [...].
Jak w greckim języku są samogłoski kontrahowane, t. j. ściągnięte z dwu samogłosek w jednę samogłoskę, tak samo i w naszéj polszczyznie mámy samogłoski powstałe s kontrakcyji dwu samogłosek pojedyńczych, wchodzących w skłád wyrazów […].
Przypuściwszy nawet, że samogłoski nasze w skutek pádającego na nie przygłosu stają się w przedostatniéj zgłosce długiemi, coby być mogło, to i w takim razie, jeżeli nie chcemy sobie zagmatwać gramatycznych powszechnie przyjętych pojęć o jiloczasie, to i tak w języku naszym o samogłoskach długich mowy być nie może, gdyż według powszechnie przyjętych zásád samogłoski długie mogą być w języku tylko 1) s przyrodzeniá, 2) dlá nástępstwa spółgłosek, 3) i przez kontrakcyją. Żáden jednakże s tych 3ech przypadków w języku naszym nie zachodzi, a jeżeli jest kontrakcyjá, to samogłoska kontrahowaná, czyli powstała z dwu samogłosek, przybierá jinny głos, a nástępnie przestaje być samogłoską długą; bo gdyby przez kontrakcyją stáwała się długą, musiałoby np. á pochylone, powstałe s kontrakcyji w końcowych zgłoskach wyrazów [...] pozostać długim, co w naszym języku jest niedorzecznością [...].
Wtedy wytworzył się w językach słowiań. nowy iloczas, mianowicie: długość samogłosek skontrahowanych i t. zw. długość zgłosek kompensacyjna (Ersatzdehnung): i z tymto dopiero iloczasem nasze pochylenie zostaje w związku.