of Grammatical Terms online
accusativus cum infinitivo
Konstrukcja składniowa, żywa niegdyś w łacinie, dziś w jęz. zachodnioeuropejskich. Z polszczyzny wyparta. Składa się z: 1. podmiotu, 2, orzeczenia czasownikowego [...], 3. dopełnienia bliższego w bierniku i 4. bezokolicznika, który orzeka o dopełnieniu bliższym: łac. Video agricolas arare (Widzę, że rolnicy orzą).
Quotations
[…] Dawniejsi nasi pisarze przy słowach oznaczających mówienie i poznanie używali niekiedy na sposób łaciński konstrukcji, zwanej accusativus cum infinitivo, która polegała na tym: że opuszczano spójnik że, podmiot zdania dopełniającego, jako też orzeczenie imienne kładziono w 4. przyp., a czasownik orzekający zdania dopełniającego w bezokoliczniku. Np. To rozumiem być powinność szlachecką [...]. Następnie tę konstrukcję zmieniono o tyle, że zachowano wprawdzie 4. przyp. podmiotu i bezokolicznik, ale orzecznik imienny zaczęto kłaść nie w 4., lecz w 6. przyp.; i ta konstrukcja jeszcze dziś niekiedy się używa [...].
[…] Język polski nie ma osobnej formy lub konstrukcji gramatycznej na wyrażenie mowy zależnej (jak w łacinie accusativus cum infinitivo, a w niemieckim conjunctivus); że zaś ciągle powtarzanie spójnika że byłoby nużące i niekiedy dwuznaczne, więc rzeczywiste mowy tj. dłuższe przytoczenia nie wyrażają się po polsku w formie mowy zależnej, (jak po łacinie lub po niemiecku).