Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

stopniowanie przymiotników, przysłówków

Język: polski
EJO 1999, 559 Definicja współczesna

Stopniowanie. Oznaczanie różnic w intensywności cech. W pracach dotyczących stopniowania mówi się na ogół tylko o cechach nazywanych przez przymiotniki i przysłówki, a pomija niesłusznie inne części mowy - rzeczownik i czasownik.

Cytaty

Oprócz spadkowania zmieniają się jeszcze przymiotniki podług stopnia przymiotu lub własności, jaki wyrażają. Ta ich zmiana nazywa się stopniowaniem.

Najważniejszą zmianą Przymiotnika jest jego stopniowanie, które bywa dwojakie. 1. bezwzględne, 2. względne czyli porównawcze.

Własności czyli przymioty rzeczom przyzwoite lub służące, nie są im w jednakowéj doskonałości udzielone, ale podług różności rzeczy, różnie ucieniowane, to jest: udoskonalone lub upośledzone; stąd powstaje stopniowanie i stopnie [...]. Grammatycznych mamy w języku naszym tylko cztéry, te zowią się: równy, wyższy, najwyższy i przenajwyższy.

Własności czyli przymioty rzeczom przyzwoite lub służące, nie są im w jednakowéj doskonałości udzielone, ale podług różności rzeczy, różnie ucieniowane, to jest: udoskonalone lub upośledzone; stąd powstaje stopniowanie i stopnie [...]. Grammatycznych mamy w języku naszym tylko cztéry, te zowią się: równy, wyższy, najwyższy i przenajwyższy.

Odmiana przez stopnie, czyli stopniowanie imion przymiotnych. Odmiana przez stopnie dzieje się tym sposobem, że można porównywać kilka rzeczy jedna z drugą, jednego lub różnego gatunku, które częstokroć mają te same, lub podobne przymioty, przecięż każda z osobna wzięta, ma w sobie coś doskonalszego, lub mniéj doskonałego, np. ten młodzieniec jest uczony, ów uczeńszy, tamten najuczeńszy.

Stopniowanie przysłówków przymiotnych i innych. Przysłówki osobliwie przymiotne i imięsłowowe stopniują się według potrzeby i zwyczaju narodowego bardzo często i właśnie tak, jak przymiotniki przyjmując trzy zwyczajne stopnie: równy, wyższy i najwyższy.

Formy gramatyczne, służące do oddania tych odcieni przymiotów, nazywamy stopniami: równym, wyższym i najwyższym; samą zaś odmianę - stopniowaniem przymiotników; np. stary, starszy, najstarszy.