terminów gramatycznych online
stopniowanie przymiotników, przysłówków
Stopniowanie. Oznaczanie różnic w intensywności cech. W pracach dotyczących stopniowania mówi się na ogół tylko o cechach nazywanych przez przymiotniki i przysłówki, a pomija niesłusznie inne części mowy - rzeczownik i czasownik.
Cytaty
Przymiotniki u Anglików nie odmiéniają się co do liczb [...] za tém na samo ich tylko stopniowanie mieć wzgląd należy. Stopniuja się zaś dwojakim sposobem. 1. Kończącé się na e dobiėrają głoskę r [...] Drugi sposób stopniowania jest przez dodanié wyższégo, lub nájwyższégo stopnia przerzeczonych przysłówków nieforemnych podług okoliczności, np. more brave waleczniéjszy, most brave nájwaleczniéjszy. Drugim tym sposobem lubo wszystkié przymiotniki stopniować się mogą, osobliwie jednak zakończoné na al, ate, ing, ous, able, ible, ant, ent, ed, id, er, i niektóre zakończone na own, est, ish, bo te piérwszym sposobem stopniować się nié mogą, np. general powszechny, more general powszechniéjszy, most general nájpowszéchniéjszy.
Grammatyka jest dwojaka, powszechna i szczególna. [...] Powszechna Grammatyka zawiera takie prawidła, które się we wszystkich językach znajdują, np. stopniowanie, przypadkowanie, czasowanie i szykowanie.
A. Odmian grammatycznych jest siedm. Nazywają się one i znaczą jak następuje:
1wsza: Stopniowanie; jest to podwyższenie Przysłówków albo Przymiotników przez stopnie, np. pięknie, piękniej, najpiękniej; piękny, piękniejszy, najpiękniejszy.
Stopniowanie, comparatio.
Stopnie porównania czyli stopniowanie.
Porównanie i wyrażenie wielości jednakowego przymiotu w kilku lub wielu rzeczach zowiemy stopniowaniem.
O stopniowaniu przymiotników. Przymiotniki polskie stopniują się albo foremnie albo nieforemnie. Foremne stopniowanie robi się podług następujących prawideł. 1) Ze stopnia równego przerabia się wyższy przez wtrącenie przed i lub y głoski sz, po czém i na y zamienić należy [...]; z tego zaś przez dodanie na początku głoski naj, albo po staropolski na, powstaje najwyższy [...]. 2) W przymiotnikach, w których przed końcową samogłoską, stoją spółgłoski d, k, ł, n, r, t, w, poprzedzone od innych spółgłosek dla ułagodzenia brzmienia, głoski te miękczą się [...], a potém kładzie się przy nich éj przed szy [...]. 3) Jeżeli zaś przed końcową samogłoską, tedy ta przed szy miękczy się [...], bez wtrącenia ej [...] 4) Zakończone na ący mają w stopniu wyższym ętszy [...] 5) Zakończone na ki, zamieniają tę głoskę na szy, a jeżeli przed k stało s lub z, to zamienia się na ż, a poprzedzające tę głoskę ą na ę [...]. 6) Zakończone na eki, oki, po zamianie ki na szy, wyrzucają e, o, a jeżeli po ujęciu tych, zbiegło się s lub z ze głoską szy, takowe przechodzi na ż [...]. 7) Dwojaki mają stopień wyższy: bystry, strzszy, strzejszy, cierpki, pszy, czejszy [...]
Odmiana przez Stopnie zowie się Stopniowanie.
Prawidła Stopniowania Przymiotników. Z trzech stopni przymiotników (str. 9). Stopień równy po prostu tylko oznacza przymiot rzeczy, i kończy się, jak to widać w Formach IV. V. VI.
(*) Dla uzupełnienia sposobów stopniowania czyli podwyższania, lub zniżania [...], winienem w krótkości nadmienić, iż jest dwojakie: a. Względne b. Bezwzględne.
Oprócz spadkowania zmieniają się jeszcze przymiotniki podług stopnia przymiotu lub własności, jaki wyrażają. Ta ich zmiana nazywa się stopniowaniem.
Najważniejszą zmianą Przymiotnika jest jego stopniowanie, które bywa dwojakie. 1. bezwzględne, 2. względne czyli porównawcze.
Stopniowanie jest jedyna odmiana, któréj ulegają przymiotniki angielskie. W przymiotnikach jednozgłoskowych, jako też w dwuzgłoskowych zakończonych na ble, stopień wyższy formuje się niemieckim sposobem, to jest przez dodanie do stopnia równego er, lub r tylko jeżeli przymiotnik kończy się na e; stopień zaś najwyższy przez dodanie est lub st, w podobném jak powyżéj zakończeniu. Przymiotniki dwuzgłoskowe, w których akcent przypada na piérwszą zgłoskę, tudzież wszystkie wielozgłoskowe, stopniują się francuzkim sposobem, tworząc stopień wyższy za pomocą more, wiécej, a najwyższy za pomocą most, najwięcéj. Stopnie porównywania ujemnego formują się, jak w polskim języku, przez dodanie less, mniéj, least, najmniéj.
Własności czyli przymioty rzeczom przyzwoite lub służące, nie są im w jednakowéj doskonałości udzielone, ale podług różności rzeczy, różnie ucieniowane, to jest: udoskonalone lub upośledzone; stąd powstaje stopniowanie i stopnie [...]. Grammatycznych mamy w języku naszym tylko cztéry, te zowią się: równy, wyższy, najwyższy i przenajwyższy.
Własności czyli przymioty rzeczom przyzwoite lub służące, nie są im w jednakowéj doskonałości udzielone, ale podług różności rzeczy, różnie ucieniowane, to jest: udoskonalone lub upośledzone; stąd powstaje stopniowanie i stopnie [...]. Grammatycznych mamy w języku naszym tylko cztéry, te zowią się: równy, wyższy, najwyższy i przenajwyższy.
Odmiana przez stopnie, czyli stopniowanie imion przymiotnych. Odmiana przez stopnie dzieje się tym sposobem, że można porównywać kilka rzeczy jedna z drugą, jednego lub różnego gatunku, które częstokroć mają te same, lub podobne przymioty, przecięż każda z osobna wzięta, ma w sobie coś doskonalszego, lub mniéj doskonałego, np. ten młodzieniec jest uczony, ów uczeńszy, tamten najuczeńszy.
Stopniowanie przysłówków przymiotnych i innych. Przysłówki osobliwie przymiotne i imięsłowowe stopniują się według potrzeby i zwyczaju narodowego bardzo często i właśnie tak, jak przymiotniki przyjmując trzy zwyczajne stopnie: równy, wyższy i najwyższy.
Wielość objaśnia się ogółowo iloskazem, zaś wielkość i potęga stopniowaniem.
Stopniowanie podzielić można na dwa główne oddziały: na stopniowanie stosunkowe, kiedy przymioty są postawione w stosunek i porównywane pomiędzy sobą co do potęgi, — i na stopniowanie bezstosunkowe, kiedy przymioty są uważanemi samoistnie ze względem tylko na ich własną potęgę.
P. Ile jest odmian grammatycznych dla imienia w ogólności? O. Cztery: rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie i stopniowanie.
Stopniowanie jest to porównywanie dwóch albo więcéj rzeczy jednakowego gatunku w ich przymiotach lub własnościach.
Gdy tenże przymiot w wielu rzeczach porównywamy, dajemy przymiotnikowi różne zakończenia, to nazywamy stopniowaniem czyli odmianą przez stopnie.
Przez stopniowanie przymiotników rozumiemy więc taką odmianę, która służy do oznaczenia stopnia przymiotu osoby lub rzeczy, np. pobożny człowiek; jeżeli człowiekowi tego przymiotu przybyło, nie mogę już powiedzieć pobożny, lecz powiem pobożniejszy. A gdy mu tego przymiotu jeszcze więcej przybędzie, tak że się między innymi odznaczać będzie, to powiem najpobożniejszy człowiek.
Stopniowanie przymiotników jest to sposób użycia przymiotnika w większym lub mniejszym stopniu.
Stopniowanie [...] Przez stopnie odmieniają się: prawdziwe przymiotniki i przysłówki przymiotne, t. j. od przymiotników pochodzące.
Gradation Stopniowanie.
Stopniowanie (przymiotników) Gradation.
Takie odcienie, takie stopnie, jakie przymiotnik w tej mierze przechodzi, nazywamy stopniowaniem.
Formy gramatyczne, służące do oddania tych odcieni przymiotów, nazywamy stopniami: równym, wyższym i najwyższym; samą zaś odmianę - stopniowaniem przymiotników; np. stary, starszy, najstarszy.
Stopniowanie przymiotników.
Przymiotniki mają trzy stopnie (gráos): stopień równy — gráo positivo, stopień wyższy — gráo comparativo i stopień najwyższy — gráo superlativo; na prz.: pilny—pilniejszy—najpilniejszy; wysoki— wyższy—najwyższy; piękna—piękniejsza—najpiękniejsza.
§ 70. Przypatrzmy się raz jeszcze umieszczonym powyżej przykładom stopniowania przymiotników, a obaczymy, że stopień wyższy tworzy się od tematu przymiotnika za dodaniem końcówki (przyrostka) szy lub ejszy, np. słab-szy, ściśl-ejszy. Stopień najwyższy tworzy się tak samo, tylko na początku wyrazu dodajemy jeszcze tak zwany przedrostek naj, np. naj-słab-szy, naj-ściśl-ejszy.
Stopniowanie przysłówków.
§ 127. Niektóre przysłówki, powstałe z przymiotników, stopniują się tak samo, jak przymiotniki:
głęboko — głębiej — najgłębiej [...]
Przymiotnik. Stopniowanie przymiotników. Stopniowanie względne i bezwzględne. Stopniowanie proste i opisowe. Stopień równy, wyższy i najwyższy.
Przymiotniki ulegają stopniowaniu (lecz nie wszystkie): stopień równy: czysty, stopień wyższy: czystszy, stop. najwyższy: najczystszy. Jest to stopniowanie proste.
★Stopniowanie przymiotników i przysłówków (comparatio).
★Stopniowanie przymiotników i przysłówków (comparatio).