Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas przeszły praeteritum, czasy przeszłe

Język: polski
Geneza: łac. tempus praeteritum
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
  • O formach gramatycznych. O końcowych spółgłoskach trybu bezokolicznego (F. Bentkowski): Rozp/1830
  • O formach gramatycznych. Uwagi nad zakończeniem trybu bezokolicznego (J. Mroziński): Rozp/1830
  • O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
EJP 1991, 39-40 Definicja współczesna

Czas jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. Cz. przeszły oznacza akcję uprzednią w stosunku do momentu mówienia.

Cytaty

[Słowa mają] trzy czasy przedniejszé: teraźniejszy, np. jestém; przeszły, np. byłém: przyszły, np. będę.

Imiésłów, że znaczy przymiot, więc w tém wszystkiém jest jednoż, co imié: że zaś odmiéniá się przez czasy, np. teraźniejszy dający, prze­szły dany, przyszły mający dać lub ma­jący być dany, w tém jednoż jest, co słowo.

Należy tu także nieforemny czasownik naleźć, znaleźć, który nie mając swego właściwego czasu teraźniejszego i przyszłego, ale tylko czas przeszły nalazłem, w trybie także bezokolicznym pisać się powinien naleźć, a nie naleść.

Jeżeli chcemy przedstawić obraz w czasie przeszłym, dodajemy głoskę cechującą czas przeszły (stał, pruł, szył).

Stosownie do tego, w jakim czasie odbywa się czynność wyrażona słowem, rozróżniamy odpowiednie formy czasowe, a mianowicie w dzisiejszej polszczyźnie mamy: czas teraźniejszy, przeszły, zaprzeszły (o ile czynność odbyła się przed inną przeszłą) i czas przyszły.