terminów gramatycznych online
samogłoska jotowana głoska
Język: polski
- Część II. Rozdz. 1. Wiadomości z głosowni i etymologii: Jes/1886
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Słownik, t. 7: T-Y: SW/1900-1927
- Wstęp do Głosowni. - Język słowiański i jego narzecza. - Abecadło wszechsłowiańskie. - Podział mowy odnośnie do Głosowni.: Malin/1869
Cytaty
[...] Nadto starzy Słowianie pisali niekiedy, aczkolwiek nie jednostajnie, jor lub jer pomiędzy dwiema spółgłoskami rozpoczynającemi zgłoskę, które s fizyjologicznych powodów w wymáwianiu nie łączyły się ściśle ze sobą, czyli pomiędzy którem i słychać w saméj rzeczy odbitkę tchnieniá [...], s których to piérwszy wyráz jest dwuzgłoskowy, drugi zaś jednozgłoskowy; w piérwszym wyrazie pisali jor e, gdyż w jinnych formach tego słowa następuje pod d samogłoska czystá, np. dąti itd., w drugim jer, które tu nie jest wcale znakiem miękczeniá dlá poprzedzającego p , albowiem w peną spółgłoska jinaczéj brzmieć nie może, tylko jak w polskim pną, t. j. twardo; a jeżeli starzy Słowianie pisali tutáj po p to e, to jedynie dlá tego, że w dalszych formach tego słowa może następować tylko samogłoska jotowaná [...]. Błędnie zatym prof. Mikłosicz i zwolennicy jego nauki poczytują jor i jer na końcu wyrazów i zgłosek za jakąś tajemniczą i dotąd nie odgadnioną połowiczną samogłoskę [...].
W naszym i starosłowiańskim języku są, jakeśmy widzieli w poprzedzającym paragrafie, na początku wyrazu samogłoski czyste i jotowane; lecz nietylko na początku wyrazów, ale i w środku po spółgłoskach pojáwiają się tak samogłoski czyste, jak i jotowane [...].
Do miękkich brzmień samogłoskowych liczą się również tak zwane samogłoski jotowane: ja, je, jé, ji, jo, jó, ju, ją, ję, które mają także tę własność, że jeżeli następują po spółgłosce, natenczas to j zlewa się ze spółgłoską i przemienia ją na odpowiednią miękką.
T 1. spółgłoska przednio-podniebienna, zębowa, cicha (mocna), twarda; przed spółgłoską cichą (mocną) i na końcu wyrazu przechodzi w nią d: tchu, tchnąć, tchnienie (z: dchu, dechnąć, dchnienie), otwierać (= otfierać, z: od-wierać), gładki, lud (= wymawia się: głatki, lut); miękczy się (od początku wieku XIII) w ć: brat - bracie, złoto - złocić, świat - świecić, przed samogłoską jotowaną miękczy się w c: świeca (z: świet-ja), a następnie (zmiękczenie drugiego stopnia) w cz: świeczka [...]