terminów gramatycznych online
pierwiastek rdzeń, źródłosłów
Zob. rdzeń
Cytaty
Jeżeli głęboki ten badácz mowy ludzkiéj twierdzi i słusznie, że dlá Lingwisty mają wielką wártość nawet amerykańskie języki, to my z naszéj strony wyznać musiemy, że dlá słowiańskiego Lingwisty w ogóle, któremu jest nieodbicie potrzebną znajomość starosłowiańskiego języka, wielkiéj jest wági pod względem etymologiji znajomość gockiego; a czym jest ten ostatni dlá starosłowiańskiego w ogóle, tym jest w szczególności dokładná znajomość litewskiego języka dlá polskiego Lingwisty, zwłaszcza że jak język gocki, mający wiele spólnych piérwiastków ze starosłowiańskim, pomiędzy Sanskrytem i giermańskiemi językami, tak język litewski pomiędzy tymże Sanskrytem i mową słowiańską, a w szczególności językiem polskim, jest pośredniczącym ogniwem.
Odnośnie do piérwoskładni każdy wyráz musi zawieráć w sobie piérwiastek (etymon), wyráżający główną część wyrazu, którá jest podstawą i źródłem pojęciá. Piérwiástkiem, po grecku etymon, nazywámy tę część wyrazu, którą Łacinnicy nazywają radix, Niemcy Wurzel (korzeniem) [...].
[...] S całego wykładu o wsuwnych samogłoskach możná już wyciągnąć ten pewnik, że nie wszystkie samogłoski wchodzące w skłád piérwiástku są jistotnie piérwiástkowemi. Piérwiástkowá samogłoska może się przemienić przez stopniowanie, ale nigdy s piérwiástku ginąć nie może, a skoro zginie, wtedy to, co pozostanie po wyrzutni, stanowi już jinną formę piérwiástku [...], gdy tymczasem spółgłoski jistotnie piérwiástkowe, choć giną niekiedy w języku, np. jak d w serce, jém, których piérwiástki są serd, jad, nie nadają temu co pozostanie znaczenia piérwiástku, t. j. nie je, ser, są piérwiástkami wyrazów jém, serce, lecz zawsze jad, serd [...].
W budowie wyrazów wyróżniamy różne cząstki składowe. Najważniejszą cząstką czyli rdzeniem, z którego wyraz każdy zbudowany, jest piérwiastek. Z pierwiastku tworzy się też zwykle cała rodzina wyrazów, np. w wyrazach: uroda, — przyroda, — rodzić, — wrodzić; — urodziny, — narodzenie, —wyrodek, — rodzice, — zgłoska: rod jest właśnie piérwiastkiem.
Rzeczowniki: rachunek, rysunek, szacunek, opiekun itp. piszemy przez u, bo one pochodzą od piérwiastków, przybierających w czasie teraźniejszym i w czasach pochodnych, przyrostek (sufiks) u, np: rys-u-ję, rach-u-je, szac-u-ję.