Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

głoska przybierająca

Hasło w cytatach: przybierająca głoska
Język: polski
Dział: Fonetyka (współcześnie)
  • Obejmujący uwagi poprzednicze nad głoskami, nad jich rozmajitym podziałem i nad jich naturą: Żoch/1838
  • Przypadkowanie rzeczownikow żeńskich: Mroz/1822
  • Społgłoska przybierająca: Mroz/1822
  • Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861

Cytaty

Przybierającą głoską musi być koniecznie spółgłoska, wiele zaś mamy wyrazów w Polskim języku które się kończą na samogłoskę.

Dobierając zakończenie 7\go przypadku do tych dwóch wyrazów, mieliśmy wzgląd na spółgłoski końcowe. Twarda spółgłoska ł, przybrała zakończenie e, miękka zaś zakończenie u, dół w dole, ból w bólu. Spółgłoski te zatem nazwiemy głoskami przybierającémi.

Rzeczowniki w których przybierającą głoską jest samogłoska i, mają zwykle w 4\m przypadku nie zakończenie ę, ale ą, biblią, parafią dekoracyą.

Głoską przybierająca tę nazywać będziemy literę, która do jądra wyrazu wchodzi i do któréj końcówkę wyrazów przyczepiamy.

M, czternasta głoska abecadła; wymawia się rozpoczynając głos od samogłoski e, którą przy zamknięciu warg przeprowadzamy przez nos, bez żadnego współdziałania języka; przeto, ze względu na narzędzia mówne któremi się urabia, jest spółgłoską wargowo-nosową, ze względu zaś na trwanie w jéj urabianiu, jest płynną. Jako taka, nie zmienia swego brzmienia ani przed spółgł. mocnemi, ani przed słabemi i ma odpowiednie miękkie m’, mi. Często zaczyna wyrazy, nader rzadko w środku pierwotnych wyrazów pojawiając się; występuje téż jako przybierająca głoska w rzecz. rodz. żeń., np. słoma, duma, karczma i rzecz. n. zakończonych na mię, np. brzemię, a w rzecz. rodz. m. i n. stanowi zakończenie 6go przyp. lp. stołem, domem, słowem; w przyp. 1ym daje zakończenie rodz. m. W wielu słowach, z poprzedzającą a, jest zakończeniem osoby 1éj czasu teraź., np. kocham, śpiewam; z poprzedzającą zaś e, zawsze jest cechą osoby 1éj czasu przeszłego np. kochałem, śpiewałem. N, jest jéj spółgł. bratnią, którą się niekiedy wyręcza, jak np. w wyrazach: niesplik, mesplik, brona, brama; imać, jąć, jeniec, jeństwo, imaństwo. Ze wszystkich spółgł. najbardziéj lubi płynne l, ł, i drgającą r; z gardłowemi spółg. g, k, łączy się tylko w wyrazach mgła, mglić, mgnąć, mkły, mknąć; ze spółg. d, staje w wyrazie mdléć i od niego pochodnych; z innemi spółg. nie nader często zdarza się. Z samogłosek najczęściéj zbiega na a; samogłoski e, o, spływając nań nie kreskują się, np. razem, najem, brzegiem, grom, ogrom, tom, srom, i t. p. M, skrócenie [...].