of Grammatical Terms online
spójnik
Spójnik. Wyraz pomocniczy pełniący prymarnie funkcję wskaźnika syntaktycznego. Wiąże składniki zdaniowe w zespoły zwane zdaniami złożonymi bądź składniki wyrazowe wewnątrz zdań pojedynczych.
Quotations
Spójnik jest słowo, które słowa lub zdania połącza w jeden stosunek; np. Rozum i cnota nas zdobią. Trzeba się uczyć, bo nauka czyni nas światłymi.
Niewiele jest prawdziwych spójników, jak: a, i, lub, albo, czyli, lecz, ale, gdy, jeśli, niż; lecz inne słowa ich służbę pełnią, a mianowicie: Rzeczowniki: częścią, wprawdzie, natenczas. Przymiotniki: znowu, stémwszystkiém. Zaimki: co, to, przytém, dlatego, przeto. Czasowniki: bądź... bądź, tojest. Przysłówki: gdzie, kiedy, skąd, stąd, daléj, następnie. Przyimki: mimo, pomimo.
Spójnik nie spaja istoty wyrazów w jednę, ale je tylko łączy w jeden tok myśli, —właściwsze byłoby dla niego nazwanie łącznik, — ale że łącznik jest już znany w pisowni, obadwa zaś odpowiadają dosyć pojęciom, jakie przedstawiają, — zachowuję dawne nazwisko, abym uniknął podejrzenia umyślnego przewrotu całej nomenklatury grammatycznej.
Wszystkie istności wedle powyższego wykładu słowem naznaczone: istotniki, przymiotniki, sprawomiany, dosprawiany, stosunniki, mogą stawiać się pojęciu człowieka, nie tylko same z osobna, lecz i w złączeniach z innemi swego rodzaju, albo w złączeniach różnorodnych rodzajów; — potrzeba więc było mowie jeszcze jednego wiązadła spajającego wyrazy w całość systematyczną, dla należytego obrazowania myśli — i otrzymała takowe. A to była szósta doba tworzenia, — rodzaj zaś tych nazwań przezwiéjmy spójnikiem, (conjunctio).
Spójniki więc nie mają treści wewnętrznéj, nie wyrażają rzeczywistego przedmiotu, są tylko wiązadłem przedmiotów, bądź pojedynczemi częściami mowy, bądź zdaniami i okresami objętych, — które stawiając swém pośrednictwem w rozmaite położenia, służą do obrazowania pewnych względów, jakie ich usłudze przyznaje mowa.
Celownik .... Jedna z siedmiu części zdania, szósta z porządku odpowiednia spójnikowi.
[...] Spójɳiki dlá tego tak nazvane, ƶe spájają ɳe tylko pojedyɳze vyrazy poⴅęđi sobą, ale navet i zdaɳá, i okréślają jiɦ stosunek do seɓe i do całosci vypoɣeđanéj mysli; i tym sę róƶɳą od spójek, łąząciɦ s pérɣástkaⴅi pogłosy i koɳcóvki v jeden vyráz.
[…] Poɳeváz pɍisłóvƙi co do svego rodovodu zostają v pokreɣeɳstɣe praɣe ze vsistƙeⴅi zęscaⴅi movy, pɍeto i spójɳiƙi za posredɳictvem pɍisłóvkóv ɣązą sę z ɳeⴅi […].
[...] Spójɳik by jest pérɣástkem słóvnym słova posiłkovego być, który v forⴅe pɍirostka łązi sę ze spójɳikaⴅi a, ƶe, gdy, ɳi, aɳi, zgoła jak ze vsistƙeⴅi vyrazaⴅi, tak ze vsistƙeⴅi spójɳikaⴅi z vyjątƙem spójɳika i. Tvori on spójɳiki złoƶone: aby, ƶeby, gdyby, aɳiby i pɍisłóvek ɳiby [...].
Uwaga. Trybom: warunkowemu i życzącemu, w skład których dwa wchodzą wyrazy, t. j. słowo i spójnik, ostatnie w odmianie słowa przeznaczyłam miejsce, jako słowom złożonym.
Spójnik jest to część mowy nieodmienna, która służy do łączenia czyli spajania zdań lub wyrazów, np. Rodzice i Jaś pójdą na wieczór, a Brońcia i Klimcia, ponieważ są maleńkie, zostaną w domu.
★Spójniki (coniunctiones) - wyrazy łączące części zdania pojedynczego lub złożonego.
II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); [...] B. Wyrazy ★niesamodzielne: 1) ★przyimek (praepositio); 2) ★spójnik (coniunctio); 3) ★wyrazki, ★partykuły.