Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

język polski

Język: polski

Cytaty

W języku polskim, kto chce wyrazić ten dźwięk ktory w wymáwianiu słów słyszemy, ty litery abo figury musi znać.

Tym zabytkiem są Staluta Wiślickie, przełożone na język polski przez Świętosława Swocieszyna, kustosza warszawskiego, pisane roku 1449 przez Mikołaja Suleda burmistrza wareckiego, wydane staraniem uczonego Lelewela w Wilnie r. 1824.

POLSKI język. Obacz Język.

Mroziński piérwszy zgłębił zasady języka polskiego, oznaczył budowę jego piękną i wielką przez swoję prostotę, wyjaśnił język żyjący, jaki w swym wieku zastał [...]

B [...] wymawia się jak w polskim języku.

D [...] wymawia się zupełnie jak w polskim języku. Dead, umarły; head, głowa; bondage, niewola [...].

Porównywając pod tym względem język polski z rossyjskim, przyznać należy wyższość ostatniemu w takich zdarzeniach, w których zdania przydane dają się zamienić na imiesłowy.

Przymiotnik ten pochodzi od zwracającego zaimka się, który w polskim języku służy zarówno wszystkim osobom i obu liczbom, np. ubieram się, ubierasz się, ubieramy się i t. p.

Język polski bierze swój początek od języka starosławiańskiego, a ten od sanskryckiego.

Umiejętność języka polskiego na tym zależy, aby podług zwyczaju narodu polskiego po polsku czysto mówić i poprawnie pisać: co nabywa się przez naukę grammatyki, krasomówstwa i wymowy.

Ile jest przypadków? Język polski ma w obu liczbach po siedm spadków, którym od względów, jakie oznaczają, dano szczególne nazwy. a) Mianownik używa się na pytania kto? co? i oznacza istotę, o któréj się coś mówi, w zdaniu zwykle jest podmiotem […]. b) Dopełniacz kładzie się na pytania kogo? czego? czyj? i oznacza istotę, do któréj coś należy, albo od któréj coś pochodzi [...]; albo tę istotę, która chwilowo, częściowo, z pewném ograniczeniem lub przeczeniem doznaje działania [...]. c) Celownik kładzie się na pytania komu? czemu? i oznacza istotę, dla któréj coś się dzieje, która jest celem działania [...]. d) Biernik kładzie się na pytania kogo? co? [...] i oznacza istotę, która będąc w stanie biernym, nie działającym, przyjmuje na siebie działanie innéj istoty [...]. e) Wołacz używa się bez pytań i oznacza istotę, do któréj mówiemy, którą wołamy, wzywamy [...]. Narzędnik używa się na pytania kim? czém? oznacza istotę, będącą narzędziem działania lub stanu, t.j. taką istotę, przy pomocy któréj coś się stało, coś jest [...]. Narzędnik oznacza także istotę, która jest w przejściu z jednego stanu do drugiego w skutku działania podmiotu [...]. g) Miejscownik kładzie się zawsze z przyimkami na pytania: na kim? w kim? po kim? o kim? przy kim? na czém? w czém? o czém? przy czém? i oznacza istotę, kiedy ją uważamy jako miejsce lub czas, w którym lub przy którym, coś się znajduje, coś się dzieje [...]. Ten przypadek używa się tylko z przyimkiem, inne zaś oprócz mianownika i wołacza mogą się używać z przyimkiem lub bez przyimka.

Stosownie do programatu, ułożonego przez Władze dla szkół Królestwa Polskiego, język polski i ruski mają być w nich wykładach według metody gienetycznéj, to jest nauka gramatyki ma się zaczynać od zdania, a od części zdania przechodzi się do części mowy [...].