terminów gramatycznych online
osoba gramatyczna
Geneza: łac. persona 'osoba'
Osoba. Kategoria gramatyczna o funkcji wskazującej (deiktycznej), jeden z podstawowych środków jęz. aktualizacji wypowiedzenia. Funkcja aktualizacyjna kategorii osoby polega na wskazaniu uczestnika zdarzenia będącego przedmiotem danego zdania poprzez jego identyfikację z jednym z uczestników aktu porozumiewania się językowego.
Cytaty
Persona – osoba a. persona.
[...] Nazywámy je jednakże dlá różnicy i panującego zwyczaju piérwiástkami słównemi, bo téż słowo zostaje z niemi w ściślejszym formalnym związku, gdyż z wielu piérwiástków urábiá się każdá osoba czasu teraźniejszego przez samo łączenie się z niemi odpowiednich końcówek osobowych [...].
[...] Wszystkie atoli te znaczeniá schodzą się s sobą, jakoby w punkcie centralnym, w ogólnym znaczeniu wyrazu, tak że pospolicie w mowie naszéj wyráz i słowo znaczą jedno i prawie to samo. Lecz w gramatyce słowo (verbum, rhema) służy za názwę naukową (terminus technicus), oznaczającą jednę s części mowy. Słowo tedy, jako názwa naukowá, oznaczá nám w gramatyce byt, jistnienie, stán, czynność lub bierność jakiéj jistoty w danym czasie [...]. Tak się rzecz má względem wszelkich jinnych słów w mowie ludzkiéj co do oznaczaniá czynności, stánu jistót w głównych trzech dobach czasu. Dlá tego téż nasz Mroziński i jinni za nim gramatycy nasi nazywają niby z niemiecka słowo czasownikiem (Zeitwort), chcąc w taki sposób wyróżnić gramatyczne znaczenie słowa od pospolitych jego znaczeń. Lecz wyraz czasownik byłby może stósowniejszym do oznaczeniá zegaru, (z niemieckiego Säger), niżeli do oznaczaniá naszego słowa, i nie oddaje wcale tego, co wyrażá niemieckie Zeitwort, chyba żebyśmy je dosłownie oddali czasosłowem [...]. Możná wpráwdzie zarzucić názwie słowo, jiż má tyle pospolitych znaczeń, aleć wyráz czas, jako názwa naukowá, co jinnego znaczy w gramatyce aniżeli w pospolitym używaniu tegoż wyrazu, a jednakże żádnemu jeszcze poważnemu gramatykowi nie przyszło na myśl usuwać naukowéj nazwy czas. To cośmy dopiéro powiedzieli o názwach naukowych słowo, czas, stosuje się w całéj pełni i do názw naukowych osoba, liczba itd. itd., które także w pospolitym używaniu mają jinne znaczenie, niżeli w gramatyce [...].