Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

mówienie proste

Hasło w cytatach: mowienie proste
Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O rozznaczeniu mowy: Nał/1774
Definicja współczesna

Zdanie pojedyncze

Cytaty

Mowienie jest trojakie w swojej szczegolności, Mowienie Proste (phrase simple) Mowienie Złożone (phrase composée). Mowienie Przeplatane (phrase complexe). Każde Mowienie albo jak nazywają Propozycyja, powinna mieć Jestotę (Sujet) i Jakość tej Jestoty (Attribut).

Mowienie Proste (la Phrase Simple) [...] w ktorym jest jeden Mianujący Spadek, i jedno Czynosłowo (le Verbe) ze swoim Rządem, jako to i w tym: le soleil éclaire la lune: Słońce oświeca księżyc.

Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].

Syntaxis — skład (s. 181): propositio simplex — propozycyja, założenie, fraza, układ, mówienie proste, composita — złożone, subiectum — (pod-, przed-, w-, s. 353) jestota (s. 495), praedicatum — jakość, przymiot, obiectum transitivum — czynienie myślne, objestota (s. 205), rząd prosty, istny, udzielny (s. 546), istotny (s. 557), intransitivum — nieprosty, odnośny.